Film is een geliefd historisch medium, maar dit materiaal heeft niet het eeuwige leven. Eén van de belangrijkste gevaren voor een filmcollectie is het azijnsyndroom (vinegar syndrome). Dit is een onomkeerbaar chemisch proces, dat uiteindelijk alle film op celluloid aantast. AVAG stelde een stappenplan op om te controleren in welke staat uw filmcollectie is en het chemisch verval van de films in de toekomst te vertragen.
Wat is dat azijnsyndroom precies?
Alle films gemaakt met een basis van acetaat (de zogeheten veiligheidsfilm of safety film) zijn op lange termijn gevoelig voor chemisch verval. Er komt dan een zuur gas vrij, dat als katalysator werkt in dit chemische proces. Deze reactie ruikt niet alleen onaangenaam, maar heeft ook ernstige gevolgen voor de film. Deze wordt hard en brokkelig en vervormt. Vanzelfsprekend lijdt het beeld hieronder. Omdat de film in zo’n staat niet meer is af te spelen op gangbare apparatuur dreigt totale ontoegankelijkheid van de beeldinformatie. In zeer ver gevorderde gevallen ontstaan azijnkristallen op de filmrol en laat de emulsie los van de acetaatbasis. De film is dan überhaupt niet meer af te rollen zonder beeldverlies.
Besmettelijk
Is het verval eenmaal begonnen, dan is het niet meer te stoppen. Sterker nog: het vrijgekomen zure gas kan ook andere films aantasten, waardoor het verval daar sneller inzet. Het azijnsyndroom is besmettelijk voor films. Afhankelijk van onder andere temperatuur, luchtvochtigheid en aanraking met andere materialen (zoals papier) vindt deze chemische reactie sneller plaats. Als we de bewaaromgeving controleren, dan kunnen we het verval lang genoeg vertragen om goede kopieën te maken van de oorspronkelijke film. De informatie op de filmdrager gaat dan niet verloren.
Testen
Naast het controleren van de bewaaromstandigheden van uw filmcollectie kunt u met een simpele test nagaan bij welke films de verzuring al is ingezet en hoe erg die dan is. Hiervoor gebruikt u AD-strips. Dit zijn smalle strookjes lakmoespapier, die van blauw naar geel verkleuren bij een hogere zuurgraad. Op de Europese markt levert het Deense bedrijf Dancheck AD-strips voor gebruik in filmcollecties. Deze zijn online te koop bij verschillende aanbieders.
Het is verstandig AD-strips te gebruiken, want ze zijn accurater dan onze neus voor het detecteren van het azijnsyndroom. Leg per filmblik één AD-strip tegen de film aan en wacht 24 uur met aflezen van het resultaat. Geeft de AD-strip aan dat de verzuring is begonnen, bewaar de film dan in een nieuw blik en in een luchtdichte plastic zak. Zo beschermt u de rest van de filmcollectie tegen vroegtijdige verzuring.
Benieuwd wat u nog meer kunt doen om uw filmcollectie te beschermen? Bekijk het stappenplan van AVAG of stel uw vraag via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Afbeeldingen:
Boven: in luchtdichte zakken verpakte films, die zijn aangetast door het azijnsyndroom.
Midden: Een spoel met verzuurde film
Onder: AD-strips om de zuurgraad van films te meten. Bron: Wikimedia, CC BY-SA 4.0: licentie.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal