Arnhem. Keukeninterieur met potkachel. Hoewel er voor de oorlog inmiddels veel huishoudens op gas waren overgegaan, maakte de potkachel tijdens de bezetting zijn rentree alles 'allesbrander' omdat allerlei nutsvoorzieningen niet meer naar behoren werkten. Dat verklaart het ouderwetse petroleumstel en de olielamp met kousjes op het aanrecht. De keuken speelde in 1945 een centrale rol als warmtebron. Evenals de foto van de noodwoningen (nr. 15) is deze opname niet te lokaliseren.

Arnhem. Een jongeman met emaille en gietijzeren pannen en een blikken trommel in zijn armen, treffend gekarakteriseerd als 'een gelukige'. Deze foto is ook afgebeeld in Emmy Andriesse 1944/52, de catalogus van de gelijknamige tentoonstelling in het Rijksmuseum Vincent van Gogh (Amsterdam 1975). De afdruk in de collectie van het Gelders Archief is in vergelijking kleiner van uitsnede. Een dergelijke foto is eveneens opgenomen in Th.P. Tromp, Verwoesting en Wederopbouw, 1948.

Arnhem. De opslag van hulpgoederen: teilen en manden met gesorteerd glaswerk en serviesgoed. De ingezamelde hulpgoederen werden op verschillende lokaties opgeslagen, zij het niet altijd even zorgvuldig. Zo berichtte Het Vrije Volk, dat als eerste dagblad weer in Arnhem verscheen bij de Arbeiderspers in de Koningstraat, op zaterdag 15 september 1945: 'Er heerst op het gemeentelijk sportpark een uiterst bedenkelijke toestand: de met zoveel zorg door Amsterdam verzamelde goederen worden op een vaalt geworpen. Een hoeveelheid emaille pannen, deksels, vergieten, aluminium kookgerei en talrijke nuttige gebruiksvoorwerpen zijn ten dode opgeschreven. [...] Omdat iedere leiding bij de werkzaamheden ontbreekt is het niet verwonderlijk, dat de te werk gestelde arbeiders niet met de nodige omzichtigheid hun arbeid verrichten. Op afstanden van twee en drie meter wordt het porseleingoed met één hand hoog door de lucht van den één naar den ander geworpen. Dan breekt er wel eens wat. De vaalt bewijst dat deze gevallen van breuk geen uitzondering blijven!'

Arnhem? Twee meisjes slapend op een matras onder een gestikte deken. Deze foto maakt een zeer geënsceneerde indruk. Zo lijkt de stoel een knipoog naar Van Gogh. Volgens het opschrift op de achterzijde van het karton is dit het interieur van een noodwoning. Uit de aantekeningen van Andriesse wordt dit niet duidelijk. In het contactalbum is de foto samen met die van het keukeninterieur (nr. 18) op een pagina geplakt. Op de foto's daaromheen zijn de twee meisjes te zien in een woonhuis. De lokatie hiervan is onbekend.

Een vrouw en een meisje - moeder en dochter misschien - met een stapel matrassen op het Willemsplein te Arnhem, ter hoogte van de Korenstraat. Aan de overzijde ligt de Oude Stationsstraat, met rechts het lage gedeelte van 'De Nederlanden van 1845'. De ingezamelde goederen werden in principe gelijkelijk onder de bevolking verspreid. De geruchten over bevoordeling waren echter zo hardnekkig dat zelfs een commissie van onderzoek werd ingesteld

Een jongen met handkar - een fruitkistje op wieltjes, dat tevens dienst doet als kinderwagen - op de verwoeste Oeverstraat te Arnhem, gezien naar de hoek Kortestraat. De straatversiering hangt er waarschijnlijk nog vanwege Koninginnedag, die toen op 31 augustus gevierd werd - de verjaardag van de toenmalige vorstin Wilhelmina. Een andere mogelijkheid is de eerste herdenking van de Slag om Arnhem. Deze vond op 17 september 1945 plaats, maar was in de eerste jaren nog sober van opzet

Een man met laden loopt op de Oude Kraan te Arnhem, richting het Nieuwe Plein. Aan de straat zijn de resten te zien van een rij verwoeste panden, en de achterzijde van arbeidershuisjes, gelegen aan de zuidkant van de parallel aan de Oude Kraan lopende Vijfzinnenstraat. Links staat het fabrieksgebouw van W.J. Stokvis' Koninklijke Fabriek van Metaalwerken aan de Vijfzinnenstraat

Het uitladen of overladen van hulpgoederen, in dit geval lampenkappen die per schip werden aangevoerd, op de Nieuwe Kade te Arnhem, ter hoogte van de Veilingstraat. Deze foto maakt evenals nrs. 10, 13, 14, 16 en 17 deel uit van een cluster opnames (A3965-A3987) rond de hoofdstedelijke actie Amsterdam helpt Arnhem. Een onderwerp dat Andriesse, wellicht mede vanuit haar Amsterdamse achtergrond, bijzonder aansprak

In de beschrijving van Andriesse wordt deze situatie aangeduid met: 'aan de Rijn'. De exacte lokatie is de Westervoortsedijk te Arnhem. Rechts is duidelijk een detail te zien van de voormalige Gemeentegasfabriek. De legervrachtwagens - door de geallieerden ter beschikking gesteld voor goederenvervoer - werden waarschijnlijk gebruikt voor de distributie van hulpgoederen uit Amsterdam. Piet van Iddekinge vermeldt in Arnhem 44/45 (blz. 139) dat tussen 13 augustus en 6 oktober 1945 ongeveer 5000 ton aan goederen werd omgezet, en dat de eerste zendingen plaatsvonden in een lange militaire colonne

Deze foto staat afgebeeld in Th.P. Tromp, Verwoesting en Wederopbouw, 1948, op blz. 67, met als bijschrift: 'Voor het zwaar beschadigde station van Arnhem worden, bij gebrek aan treinen, legerauto's ingeschakeld voor het vervoer van reizigers'. Het contrast tussen het uitgebrande stationsgebouw en de keurig geklede reizigers daarvoor springt in het oog. Onder het publiek bevinden zich twee treinconducteurs, een politieagent, een 'Tommy' en twee paters Franciscanen. Op de voorgrond de dramatische slagschaduw van Hotel Oranje Nassau

Openbaar vervoer door middel van tot bussen omgebouwde militaire trucks op het Stationsplein te Arnhem. In de laatste oorlogsmaanden was het tramnet - zowel het materieel als de infrastructuur - totaal verloren gegaan. Het interlokale openbare vervoer werd in de zomer van 1945 hervat. De geallieerden stelden daartoe Dodge-legerauto's ter beschikking, die vanwege de met zeildoek overspannen laadbakken ook wel 'huifkarren' genoemd werden. De foto is genomen vanaf het Stationsplein, in de richting van de Bovenbergstraat. Opmerkelijk is de vrouw rechts in klederdracht uit Huizen in het Gooi

Het hoofdgebouw van het stationscomplex te Arnhem, gezien vanaf de oostkant van het Stationsplein. De posten op de voorgrond stonden aan weerszijden van de toegang tot het terras van Hotel Oranje Nassau. Dit hotel nam het hele bouwblok aan de oostzijde van het Stationsplein in. Het complex brandde in 1944-1945 volledig uit. Bij de naoorlogse reconstructie van het Stationsplein werden de restanten van het hotel afgebroken

Deze foto is genomen vanaf de zuidzijde van het Stationsplein te Arnhem, ter hoogte van de Coehoornstraat. Centraal staat het uitgebrande hoofdgebouw van het vooroorlogse stationscomplex uit 1870, aan weerszijden geflankeerd door de zijvleugels, met daarachter de overkapping van de perrons. Het station werd tijdens de bevrijding van Arnhem in april 1945 zwaar getroffen, en is in de jaren vijtig van de 20e eeuw vervangen door nieuwbouw van de N.S.-architect H.J.G. Schelling. Het sierlijke hek links op de voorgrond, dat richting Utrechtsestraat loopt, omsloot de tuinen van de eveneens verwoeste herenhuizen en hotels aan de westzijde van het Stationsplein. Het bord rechts van de boomstam vermeldt 'Hotel Terminus', dat daar gelegen was. Uiterst rechts is nog net een gedeelte van het midden op het plein gelegen plantsoen te zien

De westzijde van het schip van de Grote of Eusebiuskerk te Arnhem, met het torenportaal en de twee daarboven gelegen verdiepingen, gezien vanuit de hoofdbeuk. Deze opname is identiek aan nr. 01., maar groter van uitsnede

De restanten van de derde travee van de zuidelijke zijbeuk van de Grote Kerk te Arnhem, gezien vanuit het schip, met op de voorgrond de zuidoosthoek van de Grote Toren en het puin van de zuidelijke traveeën van het middenschip. Deze foto is afgebeeld in H. Visser, Emmy Andriesse, 1995 op blz. 72, en in Th.P. Tromp, Verwoesting en Wederopbouw, 1948 op blz. 72 met in het bijschrift de algemene aanklacht: 'Honderden kerken in Nederland werden door het oorlogsgeweld vernield of door de Duitsers zonder strategische noodzaak opgeblazen'

De toren van de Grote of Eusebiuskerk te Arnhem, gezien vanuit de Trompetsteeg, een klein verdwenen steegje tussen de Markt en de Rodenburgstraat, dat van de Langstraat naar de Turfstraat liep. Van hieruit had men een bijzonder pittoresk zicht op de Grote Toren. Het standpunt was erg populair onder beeldende kunstenaars en fotografen, ook kort na de oorlog.
De ingestorte toren staat in schril contrast met de kleine huisjes op de voorgrond, die de verwoesting deels doorstaan hadden. Deze krotwoningen werden blijkens het wasgoed dat voor een van de geveltjes aan een lijn te drogen hangt, zelfs weer bewoond, maar zijn kort na de oorlog gesaneerd in het kader van het nieuwe Stadsplan. De 'vinger' van de toren werd in november 1945 afgebroken. Het pand op de achtergrond links van de toren bevond zich op de linkerhoek van de Kippenmarkt en Kerkstraat. Deze foto is afgebeeld in H. Visser, Emmy Andriesse, 1995 op blz. 71

Volgens het opschrift op de achterzijde van het karton is de foto genomen vanuit de Rodenburgstraat te Arnhem. Het pand op de voorgrond was een van de weinige huizen aan deze straat dat de oorlog overleefde. Het werd kort daarna afgebroken. Ten gevolge van de vrijwel totale verwoesting van de bebouwing voor de Eusebiuskerk tussen de Turfstraat en de Pastoorstraat - nu grotendeels ingenomen door het Kerkplein - had de fotografe vrij zicht op de torenvoet en de verwoeste zuidelijke zijbeuk van de Grote Kerk.

In de nacht van 19 op 20 september 1944 raakte de torenspits van de Grote of Eusebiuskerk te Arnhem in vlam. De kerk brandde vervolgens van binnen totaal uit. Bij het opblazen van de Rijnbrug in januari 1945 stortte de zuidelijke helft van de toren in en sleurde in zijn val de gewelven van de zuidwestelijke traveeën van het middenschip en de zuidelijke zijbeuk mee.
Na de bevrijding werd het dramatisch silhouet van de Grote Toren het symbool en beeldmerk van de verwoesting van Arnhem. Deze foto toont de westzijde van het schip met het torenportaal en de twee daarboven gelegen verdiepingen gezien vanuit de hoofdbeuk.

Een bloemenverkoper voor de uitgebrande gevel van de Levensverzekeringsmaatschappij Arnhem. De foto is genomen in de Roggestraat richting het Velperplein. Bloemenhandelaar Van Gein had daar zijn vaste stek. Het was een van de vele bloemen- en fruitkarretjes in Arnhem na de oorlog. De foto heeft alleen al vanwege het contrast een sterke symbolische lading, wat nog wordt versterkt door de sculpturale onderdelen van het gebouw, die de 'staat des levens' verbeeldden. Deze foto is afgebeeld in A.B.C. Schulte en A.G. Schulte, De Verdwenen Stad. Arnhem voor de verwoesting van 1944-1945, 2004 op blz. 78.

Het kantoorkarkas van de "Levensverzekeringsmaatschappij Arnhem' vanaf het Velperplein. Op de voorgrond een gedeelte van het schroot op de Stille Hoek van het Velperplein.

Het uitgebrande kantoor van de 'Levensverzekeringsmaatschappij Arnhem' op de hoek van het Velperplein en de Roggestraat, gezien vanaf de zogenaamde Stille Hoek van het Velperplein met op de voorgrond de schroothoop (zie fotonummer 32). Door Emmy Andriesse is dit gebouw in de beschrijving van het contactalbum foutief aangeduid als de Amsterdamsche Bank, die overigens wel daarnaast gelegen is. Het kantoor van de 'Levensverzekeringsmaatschappij Arnhem' - opgericht in 1899 - was in 1916-1922/23 gebouwd naar ontwerp van de Amsterdamsche architect H.A.J. Baanders. Vanaf 1931 was tevens de Rotterdamsche Bankvereeniging in het gebouw gevestigd. De resterende ruïne moest plaatsmaken voor de zogenaamde Nillmijflat, een van de belangrijkste symbolen van herrijzend Arnhem.

De foto is genomen vanaf de lokatie van Vroom & Dreesmann naar de ingangsgevel van het concertgebouw Musis Sacrum, door Emmy Andriesse foutief genoteerd als 'Muses Sacrum'. Tijdens de bezettingsjaren was Musis door de Duitsers in gebruik als 'Wehrmachtheim'. Aan de zijde van het Velperplein is de zogenaamde Rotonde (Café-Restaurant) gedeeltelijk zichtbaar. Op de voorgrond de tot op grondniveau gesloopte puinhoop van Vroom & Dreesmann. Daarvoor lag de zogenaamde 'Stille Hoek', hier gevuld met een enorme schroothoop, met aan de rechterzijde Café-Restaurant Wieleman, dat getooid werd door een Verkade reclame. Het pand werd later afgebroken voor de parkeergarage van V&D. Deze foto is afgebeeld in Th.P. Tromp, Verwoesting en Wederopbouw, 1948 op blz. 66 met hetzelfde bijschrift als fotonummer 29.

Een houten bord met het opschrift "Hier werken geen N.S.B.-ers alleen Amsterdammers' diende om misverstanden te voorkomen. Het is geplaatst tussen het puin van het warenhuis Vroom en Dreesmann, dat schuin tegenover het voormalige Telegraafkantoor lag. Het vooroorlogse winkelpand van V&D, op de hoek van de Roggestraat en het Velperplein, was in 1930 door de Arnhemse architect W.G. Welsing (1859-1942) ontworpen. Dit glaspaleis gold als een van de grootste en modernste warenhuizen in Nederland, maar werd gedurende de oorlog geheel verwoest.

Puinruimende werklieden ter plaatse van het voormalige Telegraaf- en Telefoonkantoor aan het Velperplein. Andriesse maakte de opname vanuit de Spoorwegstraat in de richting van de Paterstraat. Op de achtergrond twee huizen aan de Paterstraat, het latere hotel Rembrandt. Volgens het opschrift op de achterzijde van het karton zijn hier collaborateurs, leden van de pro-Duitse Nationaal Socialistische Beweging te werk gesteld. De buitenplaats Avegoor in De Steeg, bij Velp, was ingericht als interneringskamp voor foute landgenoten. Het opschrift 'Telefoonkantoor N.S.B. aan het werk' op de achterzijde van het karton wordt ondersteund door fotonummer 31.

Het monumentale Telegraaf- en Telefoonkantoor aan het Velperplein, tussen de Paterstraat en de Spoorwegstraat, was in opdracht van het Rijk gebouwd door de Amsterdamse architect en Rijksbouwmeester J. Crouwel, die zich sterk inspireerde op het Amsterdamse Scheepvaarthuis. Het gebouw, voltooid in 1922/23, werd in het voorjaar van 1945 opzettelijk door de Duitsers opgeblazen. Sinds 1954 is het de lokatie van het Rembrandttheater, dat zich voorheen aan de Steenstraat bevond en eveneens werd verwoest. Deze foto is afgebeeld in Th.P. Tromp, Verwoesting en Wederopbouw, 1948 op blz 66 met als bijschrift: 'In Arnhem, waar de geëvacueerde bevolking na negen maanden terugkeerde, wordt met man en macht puin geruimd'.