Hoewel sedert de verwerving van het grote archiefbestanddeel in 1961 het archief bij het Rijksarchief te boek stond als "Archief van het huis Brakel", is bij de jongste inventarisatie gebleken, dat het samenbindende element veel meer de familie Van Dam is dan de heerlijkheid en het huis Brakel. En aangezien het grootste gedeelte van het archief afkomstig is van leden van de familie Van Dam die sedert 1828 (eventueel sedert 1806) heerlijkheid en huis Brakel hebben bezeten en zich ook noemden Van Dam van Brakel, leek het de samensteller van de inventaris beter het archief te noemen "Het archief van de familie Van Dam van Brakel". Deze benaming is gekozen om de oude niet geheel los te laten en om recht te doen aan het belangrijke Brakelse bestanddeel in het archief.

De inventaris begint met de hoofdrubriek "Stukken van persoonlijke aard". Daarin worden in de eerste onderrubriek de stukken van de familie Van Dam per familielid beschreven. In deze rubriek hebben ook de stukken betreffende het vervullen van ambten en functies in het openbare leven een plaats gevonden, evenals de financiële bescheiden wanneer ze meer van persoonlijke aard zijn. In de tweede onderrubriek worden de verwante families behandeld en wel in volgorde van het tijdstip dat ze aan de familie Van Dam geparenteerd raakten. Tenslotte bevat de derde onderrubriek de stukken betreffende families waarvan leden vóór de familie Van Dam heer of vrouwe van Brakel zijn geweest.

Na deze hoofdrubriek volgt de tweede hoofdrubriek "Stukken betreffende de goederen". De voornaamste hiervan waren heerlijkheid en huis Brakel. Zoals hiervoor al uiteengezet, was de heerlijkheid Brakel met enige goederen een leen van de heerlijkheid Vianen (in Zuid-Holland) en het huis te Brakel met enige goederen en rechten een leen van de graaf, later de hertog, van Gelderland. (Bovendien bezaten de heren van Brakel in de heerlijkheid Brakel ook nog allodiale goederen.) Formeel gesproken zou men wat de indeling der Brakelse stukken betreft een onderscheid moeten maken tussen het archief van de heerlijkheid en dat van het huis. Dit was echter in de praktijk niet consequent uitvoerbaar.

De heren/vrouwen van Brakel maakten dat onderscheid zelf ook niet; men sprak uitsluitend over de heerlijkheid Brakel. De rekeningen van de rentmeester M.G. Hoff-man van Hove (sedert 1769) bevatten in één rekening de verantwoording van het beheer van zowel de leengoederen (zonder enig nader onderscheid) als van de eigen goederen. Het maken van een eventueel onderscheid tussen heerlijkheidsarchief en huisarchief wordt bovendien daardoor bemoeilijkt, dat ten aanzien van de uitoefening van rechten niet altijd met zekerheid is te zeggen welke rechten tot de heerlijkheid en welke tot het huis behoorden. Bij de indeling van de stukken betreffende de uitoefening van (oude) rechten is dan ook geen onderscheid gemaakt: er is wat deze rech-ten aangaat slechts één rubriek "Uitoefening van aan heerlijkheid en huis verbonden rechten".

Na de stukken betreffende heerlijkheid en huis Brakel volgt de rubriek "Stukken betreffende elders gelegen goederen". Deze behandelt niet alleen goederen van de familie Van Dam van Brakel maar ook van andere leden van het geslacht Van Dam.

Ik merk nog op, dat in de beide hiervóór genoemde hoofdrubrieken zich stukken bevinden die vermoedelijk behoren tot resp. het archief van het dorp Brakel; de dorpspolder; de dijkstoel; tot het archief van de burgerlijke gemeente Brakel; en tot dat van de Hervormde gemeente te Brakel.

Na de verwerving van het eerste grote gedeelte van het archief in 1961 zijn de stukken van rechterlijke aard die zich daarin bevonden, uitgelicht en gevoegd bij de rechterlijke archieven van de dagelijkse heerlijkheden in de Bommeler- en Tielerwaarden *  . Bij latere aanwinsten werden eveneens stukken van rechterlijke aard aangetroffen. Ook deze zijn uitgelicht en gevoegd bij de hiervóór genoemde rechterlijke archieven.

De al meermalen genoemde in 1858 overleden Wilhelmus van Dam van Brakel heeft voor nog een complicatie gezorgd: door zijn grote historische belangstelling heeft hij stukken verzameld, waaronder ook originele akten. Mogelijk zijn niet alle stukken bij de na zijn dood gehouden verkoping verkocht of wellicht heeft hij (of een ander) "vreemde" stukken bij het eigen archief gevoegd, omdat men vond dat ze er verband mee hielden, zoals b.v. een akte over de heerlijkheid Enspijk uit 1584 die Wilhelmus van Dam van Brakel ten geschenke heeft ontvangen *  . De enkele keren dat iets dergelijks kon worden vastgesteld hebben die stukken toch een plaats in de inventaris gekregen. De reden hiervan was, dat te goeder trouw wellicht andere "vreemde" stukken die niet als zodanig zijn herkend, evenmin zijn uitgelicht.

Na de inleiding volgen een aantal genealogische staten (eveneens samengesteld door de derde bewerker). Nadrukkelijk wordt hier opgemerkt, dat deze staten geen volledigheid pretenderen. Zij zijn bedoeld om de gebruikers van de inventaris een globaal overzicht te geven van de verschillende geslachten waarvan leden in de inventaris worden genoemd en inzicht in de eventueel tussen verschillende geslachten bestaande relaties (zie ook de toelichting bij deze staten).

Wat tenslotte de verantwoordelijkheid van de drie genoemde bewerkers voor de onderhavige inventaris betreft, zij het volgende nog meegedeeld: col-lega A. Houtkoop, die van september 1967 tot eind oktober 1970 bij het Rijksarchief in Gelderland werkzaam is geweest, heeft een begin gemaakt met de inventarisatie en een groot gedeelte van het archief beschreven. Drs F.F.J.M. Geraedts, die aanvankelijk als arbeidscontractant bij het Rijksarchief Houtkoop had geassisteerd, heeft na het vertrek van deze de werkzaamheden als stagiaire (sedert 1972) voortgezet. Nadat hij zelf per 1 augustus 1974 was vertrokken, heeft hij nog van de fiches van de door Houtkoop en hem bewerkte tien meter archief een (voorlopige) conceptinventaris gemaakt.

Tenslotte werd ondergetekende (als derde) in 1986 belast met de voltooiing van de inventarisatiewerkzaamheden. Hij heeft de beschrijvingen van zijn beide voorgangers gecontroleerd en deze bijna alle herschreven, de resterende vijf meter beschreven, vervolgens beschrijvingen samengevoegd (wat veelal opnieuw een herziening van de beschrijvingen inhield) en een geheel nieuwe indeling van de inventaris gemaakt. Voorts heeft hij de lijst van kaarten en tekeningen samengesteld en tenslotte de inleiding geschreven, (waarbij hij wel gebruik gemaakt heeft van door Houtkoop en Geraedts verzameld materiaal). Kortom, hij is alleen verantwoordelijk voor de inventaris c.a. zoals die thans is.