Nazomer 1499. Hertog Karel van Gelre en hertog Willem IV van Gulik-Berg reizen naar de koning van Frankrijk. Apart van elkaar, wel te verstaan.
Koning Lodewijk XII heeft de heren uitgenodigd voor een vredesconferentie onder zijn leiding.
Eind 1498 hadden Gulik en Kleef, samen met Rooms-Koning Maximiliaan, een grote aanval gedaan op Gelre. Het offensief was vastgelopen. Lodewijk XII zag zijn kans schoon om meer invloed aan de Nederrijn te krijgen en zijn erfvijand Maximiliaan dwars te zitten. Dus bood hij zijn bemiddeling aan. Gulik en Gelre gingen er op in, Kleef bleef toch maar thuis.
De hertogen trokken door het noordoosten van Frankrijk richting Loire, waar het Franse hof gewoonlijk verbleef. Hertog Karel wilde via zijn verwanten, de hertogen van Lotharingen en Bourbon gaan, Willem IV ging recht op zijn doel aan.
Het verhaal wil dat ze gelijktijdig in Troyes waren, en daar kwam het -zei men, zegt G. Kalsbeek (1932)- tot een openlijke ruzie. Met wat fantasie zie je ze over straat rollen.
Het is best aannemelijk. Karel van Gelre pretendeerde ook hertog van Gulik te zijn (mede daarover ging de oorlog van 1498). Wanneer zulke heren ergens logeerden zetten ze hun wapenschild voor hun herberg.
Je kan je voorstellen dat de hertog van Gulik aanstoot nam aan het beledigende wapenschild van hertog Karel, met de Gelderse en de Gulikse leeuw erop. Troyes was een betrekkelijk grote en drukke stad met zo’n 23000 inwoners en veel passanten, maar de twee vorsten kunnen elkaar zeker tegen het lijf gelopen zijn, op straat, bij kerkbezoek, of bij een ontvangst door het stadsbestuur of de koninklijke gouverneur. En hun gevolg zeker, elk zo’n 100 man met allemaal een hoge dunk van zichzelf en bewapend.
Alleen, ze zijn er nooit tegelijk geweest.
Willem IV van Gulik kwam op 14 september aan en reisde pas in december door naar Orléans. (Lodewijk XII was op veldtocht in Italië en hield de hertog voor dat het handiger en vooral goedkoper was zijn terugkeer naar Frankrijk te Troyes af te wachten.) Hertog Karel koos zijn weg ten oosten van Troyes, direct naar zijn zuster en zwager, Philippa en René II van Lotharingen.
Waar komt het verhaal dan vandaan? Kalsbeek verwijst naar Van Slichtenhorst (1654/1655). Die heeft het van Pontanus (1639). En die weer van een postume Franse versie van Robert Gaguins De origine et gestis Francorum compendium uit 1527. Daar staat inderdaad dat de hertogen te Troyes op de terugkeer van Lodewijk XII uit Italië wachtten, wat dus niet zo was. En dat ze daar waren vanwege hun geschil over hun wederzijdse aanspraken. Maar over ruzie ter plaatse, geen woord. Pontanus heeft het verkeerd gelezen. En zo is het in de wereld gekomen.
[auteur: Maarten van Driel, oud-medewerker van het Gelders Archief]
Afbeelding: Vakwerkhuizen in Troyes, Frankrijk
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal