Gesloten testamenten openen

Waarom treffen archivarissen nog wel eens ongeopende testamenten aan in archieven van notarissen of oud-rechterlijke archieven? Enkele maanden geleden openden collega's tientallen dichtgelakte of gezegelde 18e-eeuwse testamenten, die waren aangetroffen in het inventarisnummer 2644 van het Oud-Rechterlijk Archief Zevenaar en De Liemers. Aanleiding was de vraag van een bezoeker om een van deze testamenten in te zien.

Waarom zijn testamenten soms niet geopend?

Daar kunnen verschillende redenen voor zijn. De notaris of rechtbankfunctionaris opende het laatste testament van een overledene. Eerdere testamenten die de overledene had laten opstellen, waren vervallen en werden dus niet geopend. Soms stelden mensen eigenhandig een testament op, zonder notaris. Deze werden dan wel bij een notaris of rechtbank in bewaring gegeven, maar de inhoud was dan onbekend (zg. olografische uiterste wil). Deze erflaters wilden hun uiterste wil tot aan hun dood geheim houden. Ook kwam het lang geleden wel eens voor dat nabestaanden eenvoudigweg niet wisten, dat er een testament was. Tegenwoordig is er een centraal testamentenregister en kunnen notarissen zien of er van een bepaald persoon een testament is. En soms weten we ook gewoonweg niet waarom een testament in het verleden gesloten is gebleven.

Denken en handelen van een testateur

De minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur legde in een circulaire van 7 april 1983 vast, dat gesloten testamenten ouder dan 122 jaar door beheerders van een archiefbewaarplaats mogen worden geopend. Er moet dan een proces-verbaal worden opgemaakt en een afschrift hiervan bewaard op de plaats in het archief waar de testamenten zich bevinden. Dat is voor onderzoekers van belang. Zij moeten weten of een uiterste wil al dan niet geopend (en uitgevoerd) is in het verleden. Een reeks testamenten van een testateur kan inzicht geven in het handelen en denken van de persoon in kwestie.

De gesloten testamenten in inventarisnummer 2644 van het Oud-Rechterlijk Archief Zevenaar en De Liemers zijn gedigitalieerd en staan op onze website.

Het Gelders Archief is uiteraard niet het enige archief waar dit fenomeen voorkomt. Zo hebben onder andere onze collega's van het Regionaal Archief Tilburg of het Regionaal Archief Rivierenland er iets over geschreven op internet.