Online toegang tot het grootste oorlogsarchief uitgesteld

16 december 2024 (geactualiseerd op 23 december)

Op 1 januari 2025 zou het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR), het grootste oorlogsarchief van Nederland, openbaar en online toegankelijk worden. Dit archief wordt beheerd door het Nationaal Archief (NA) en bevat belangrijke documenten over de rechtspleging na de Tweede Wereldoorlog. Op vrijdag 8 november organiseerden wij in het Gelders Archief een bijeenkomst over de digitale beschikbaarstelling van dit archief. We bespraken toen wat dit zou betekenen voor onderzoekers en het brede publiek. Door recente ontwikkelingen is de geplande online toegang tot dit archief uitgesteld. Vanaf 2 januari 2025 is onder voorwaarden inzage in de studiezaal van het Nationaal Archief wel mogelijk.

Project Oorlog voor de Rechter

Het project "Oorlog voor de Rechter" werd in 2022 opgezet door het Nationaal Archief, het Huygens Instituut, het NIOD en WO2net. Het doel was om het CABR te digitaliseren, full-tekst doorzoekbaar te maken, context te bieden en online toegankelijk te maken. Het plan was om vanaf 2 januari 2025 de eerste 25% van de dossiers online beschikbaar te stellen via de website oorlogvoorderechter.nl. Dit is op dit moment uitgesteld.

Waarom wordt de online toegang uitgesteld?

Op 6 december jl. heeft de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Eppo Bruins besloten om de online publicatie van het archief uit te stellen. Dit gebeurde na een waarschuwingsbrief van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De AP schrijft dat de manier waarop het Nationaal Archief (NA) het CABR online openbaar wilde maken, in strijd is met de privacywetgeving, zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Minister Bruins heeft daarom aangekondigd met een wetswijziging te komen.

Wat nu?

De afgelopen jaren zijn er veel gesprekken gevoerd met verschillende belangenorganisaties over de digitalisering van het CABR. In de publicatie De Oorlog Online worden de afwegingen van het project beschreven. De Koninklijke Vereniging Archiefsector Nederland (KVAN) heeft met teleurstelling gereageerd op de brief van de AP en vreest dat het gevolgen kan hebben voor de toegang tot belangrijke oorlogsarchieven. De KVAN roept daarom op het advies van AP te ontraden en de archiefsector te steunen bij haar praktijk van het zorgvuldig beschikbaar stellen van informatie uit archieven. Het Nationaal Archief herkent zich niet in het door de AP geschetst beeld. Ze geven aan zorgvuldig te werk te zijn gegaan bij het voornemen het CABR zo laagdrempelig mogelijk voor iedereen ter beschikking te stellen.

Vanaf 2 januari 2025 is onder voorwaarden inzage in de studiezaal van het Nationaal Archief wel mogelijk. Het gaat om een tijdelijke voorziening waarbij het archief ook digitaal doorzocht op de locatie in Den Haag. Raadpleeg voor meer informatie de website van het Nationaal Archief.

Wat betekent dit voor het Gelders Archief?

Het CABR-archief wordt beheerd door het Nationaal Archief. De brief van de AP heeft daarom geen directe gevolgen voor onze dienstverlening. Wij blijven ons inzetten voor een zorgvuldige en verantwoorde digitalisering van de archieven die we voor onze overheden beheren. Hierin volgen we de AVG en Archiefwet.

Petra Links (Gelders Archief) betreurt de situatie die is ontstaan rond het CABR-archief. ‘Hopelijk leidt de aangekondigde wetswijziging tot meer samenhang in de wetgeving om het recht van burgers op informatie en privacy beter te regelen en te waarborgen.’