Op vrijdag 8 november organiseerden we bij ons in het Gelders Archief een informatiebijeenkomst over de openbaarmaking en online beschikbaarstelling van het grootste oorlogsarchief van Nederland, het CABR (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging). Vanaf 1 januari 2025 zal dit archief niet alleen openbaar zijn, maar ook digitaal toegankelijk en integraal doorzoekbaar. Om met elkaar in gesprek te kunnen gaan over het ontstaan van het project, de mogelijkheden en gevolgen ervan, organiseerden we in samenwerking met Oorlog voor de Rechter en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum deze informatiebijeenkomst. Wij kijken terug op een mooie en geslaagde bijeenkomst waarbij zowel de historische kant als de menselijke kant belicht werd.
Petra Links, directeur van het Gelders Archief, opende de informatiebijeenkomst en heette iedereen welkom. Tijdens de eerste helft van het programma lag de nadruk op hoe en waarom het CABR online beschikbaar gesteld zal worden. Alan Moss van Oorlog voor de Rechter trapte af met een presentatie over hoe ze dit gigantische project aangepakt hebben en waarom de keuze gemaakt is om het ook online beschikbaar te stellen. Daarna vertelde Anne Marthe van der Bles van ARQ over hoe ze onderzoek gedaan hebben naar de maatschappelijke impact van de online beschikbaarstelling van het CABR. Ze deelden de uitkomsten van dit onderzoek en gaven advies over wat er gedaan kan worden om deze impact bij te staan en te begeleiden.
De eerste helft van het programma werd afgesloten door Franka Salomons, Publieksadviseur bij het Gelders Archief. Vanuit onze dienstverlening heeft ze verteld welke Tweede Wereldoorlog-gerelateerde archieven wij in onze collectie bewaren, hoe wij onderzoekers binnen dit onderwerp helpen met hun vragen, welke vragen en dilemma’s we tegenkomen, en wat de openbaarmaking van het CABR voor ons gaat betekenen.
Gelders Archief, 2138-1363, controverse tussen de burgemeester van Arnhem en de kringleider van de NSB over het verwijderen van Joden uit het openbaar leven, 1941.
Om met name de nadruk te kunnen leggen op de menselijke kant en de mogelijke impact, draaide de gehele tweede helft van het programma om het in gesprek gaan met elkaar en het delen van persoonlijke verhalen. Onder de begeleiding van ARQ gingen twee sprekers met elkaar en het publiek in gesprek. Schrijver Frits Kappers vertelde hoe het voor hem als kind van een NSB’er was om te horen dat zijn ouders aan de kant van de Duitse bezetter hebben gestaan, hoe hij informatie over het verleden van zijn ouders in het CABR heeft kunnen vinden en waarom hij voorstander is van online beschikbaarheid. Vervolgens vertelde schrijver Mark Deckers hoe archieven, zoals het CABR, de nuances kunnen brengen in het verhaal van een persoon en daarmee ook in zijn of haar rol in de Tweede Wereldoorlog. Beide verhalen kwamen tot de conclusie dat de geschiedenis niet zwart-wit is, maar juist bestaat uit allerlei verschillende perspectieven en verhalen, en dat de beschikbaarheid van bronnen helpt om die verschillende perspectieven en verhalen aan het licht te brengen.
Vanuit het publiek werden verschillende vergelijkbare ervaringen gedeeld. Er was veel waardering voor de manier waarop de sprekers zich kwetsbaar opstelden en dat ze bereid waren hun persoonlijke verhalen met het publiek te delen. Hierdoor ontstond de mogelijkheid om hetzelfde te doen. Daarnaast werden er ook kritische vragen vanuit het publiek gesteld over de impact van de online beschikbaarstelling van het CABR, de maatregelen die genomen worden om mensen die hierdoor geraakt worden goed bij te staan, hoe de online raadpleging van het CABR er precies uit komt te zien en waar ze terecht kunnen met eventuele vragen. De bijeenkomst werd afgesloten met een informele borrel waar mensen nog rustig met elkaar konden napraten.
We kijken terug op een succesvolle bijeenkomst en zijn enorm blij met de grote opkomst van meer dan 80 deelnemers. Maar we vonden het nog veel belangrijker om te zien dat er, naast de inzichtelijke presentaties, ook vanuit het publiek veel perspectieven over dit thema aan bod kwamen en in veiligheid konden worden gedeeld. ‘Het is mooi dat we op deze manier samen met andere RHC’s landelijk meer bekendheid kunnen geven aan dit onderwerp,’ stelt Petra Links, ‘En het is belangrijk dat we vanuit verschillende achtergronden en perspectieven kunnen praten over de maatschappelijke impact.’
Meer weten over het project? Kijk dan op de website van Oorlog voor de Rechter: https://oorlogvoorderechter.nl/
Gelders Archief, 1560-2600, de aankomst van NSB-leider Mussert bij Musis Sacrum te Arnhem voor een openbare vergadering, 1944.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal