December 1465: Philippa van Gelre leert lopen

Op zaterdag 30 november 1465 voegt hertogin Catharina van Gelre zich met de “jonkvrouw van Gelre” bij hertog Adolf op het Valkhof te Nijmegen. Het is niet helemaal zeker wie die jonkvrouw is: Adolfs zuster Katharina of zijn dochter Philippa? Sommige onderzoekers menen dat Philippa, later hertogin van Lotharingen door haar huwelijk met René II van Lotharingen (1485), en haar broer Karel van Gelre tweelingen waren (*). Karel is geboren op 9 november 1467. Dus dan zou deze jonkvrouw niet Philippa kunnen zijn.

Met de jaarwisseling in Nijmegen

Adolf en Catharina zijn op het Valkhof met hun gezamenlijke hofhouding. Edelen, edelvrouwen, kanselarij, personeel voor eten en drinken, de stal en de was, wachters, gasten. Samen zo’n 100 mensen. Een bont maar functioneel gezelschap, dat hoogstens een paar weken op dezelfde plek blijft. Hertog en hertogin zijn ook lang niet altijd samen. Adolf gaat waar politiek, bestuur en oorlog hem heen roepen. Catharina, een prinses van Bourbon, is vaak elders met haar eigen gevolg (zo’n 25 personen). De kerstdagen brengt Adolf door in Nijmegen, Catharina is op het kasteel van Buren. Met de jaarwisseling is iedereen weer in Nijmegen.

Een looprekje

Bij de uitgaven voor de hofhouding valt één post op tussen de etenswaren, de wijn en het bier, de kleding en het brandhout, de kaarsen, de bodelonen, het schrijfpapier en de inkt. Er wordt (vermoedelijk nog op die zaterdag) betaald voor een wagentje waarin mejuffrouw zal leren lopen (**). We kennen zo’n looprekje (want dat is het natuurlijk) van een schildering van Jeroen Bosch (***). 

Adolfs zuster is geboren in 1440. Die kon echt wel lopen in 1465. De “jonkvrouw van Gelre” moet dus Philippa zijn. Zij zal dan ongeveer een jaar oud geweest zijn, geboren tegen of rond de jaarwisseling 1464/1465.

Nu weten we zeker: Philippa was Karels oudere zus. Broer en zuster hebben in hun kinderjaren, op elkaar aangewezen, veel zeg maar gerust akeligs meegemaakt. Er is reden om aan te nemen dat ze elkaar na stonden.

Daarover een andere keer meer.

[auteur Maarten van Driel, oud-medewerker van het Gelders Archief]

^{(*) Bijvoorbeeld https://nl.wikipedia.org/wiki/Filippa_van_Egmont}
_{(**) Gelders Archief, Archief Graven en hertogen van Gelre 0001- 3083, fo 135vso, laatste regels – zie afbeelding rechts. "Item, mijnren joncfrouwen jonfferen gekofft 2 zethel voir 6 vlemsen, ende eijnen waghen daer mijn jonffrouw inne soll leren gaen voir 4 ½ vlemsem, simul 10 ½ vlemsen" [transcriptie].}

^{(***) Kind met windmolentje en looprek door Jheronimus Bosch, https://nl.wikipedia.org/wiki/Kruisdraging_(Jheronimus_Bosch) – zie afbeelding links.}

^{Pauline Zwetheul publiceert deze maand een biografisch artikel over Philippa in het Arnhems Historisch Tijschrift (AHT, jaargang 43, nummer  4).}