Wat een vredig tafereeltje langs de IJssel rond 1900. Het zou zo maar een prent uit het beroemde Verkade-album van Jac.P. Thijsse uit 1916 kunnen zijn. De schilder van het tafereeltje is Johan Ernst Baümer (1870-1919), geboren in Deventer (aan de IJssel uiteraard).
Baümer was etser, schilderen en aquarellist van vooral landschappen. Op het aquarel is een van de veerbootjes te zien die de IJssel destijds rijk was. Enkele roeiboten liggen op de rivieroever. In de verte steekt een windmolen boven het landschap uit, net als enkele bosschages en rijen (vermoedelijk) populieren.
Rivierrijk en veel pontjes
Gelderland telde en telt als rivierenrijke provincie veel veerpontjes. Zo meldt MijnGelderland.nl dat er bijvoorbeeld tussen Arnhem en Zutphen meer dan zes voetpontjes zijn geweest. Veel overzetveren hebben een geschiedenis die eeuwen terug gaat. Het recht om een veer te laten varen (veerrecht) berustte vaak bij een heer(lijkheid), klooster of een stad. Het Lexkesveer (tussen Wageningen en de Betuwe) was in de 18e eeuw in handen van de steden Nijmegen en Wageningen. De Nederlands-hervormde kerk (vanaf de Reformatie) en later de stad Arnhem (17e-19e eeuw) waren in vroegere eeuwen eigenaren van het Drielse veer, waarvan de geschiedenis teruggaat tot in de middeleeuwen. De heerlijkheid Bronkhorst bezat in het verleden het veerrecht over de IJssel tussen Brummen en Bronkhorst. In het archief van de familie Van Dam van Brakel tref je verschillende dossiers aan over het veer over de Waal tussen Brakel en Vuren (inventarisnummers 828 en volgende).
Veer, veerrecht, overzetveer, veerpont of pont
Ook een dossierbeschrijving in het Oud Archief Arnhem over een proces tussen het kapittel van Sint Pieter in Utrecht en de veerlieden in Malburgen en Oosterbeek over inbreuken op het veerrecht van het kapittel in 16e eeuw zegt een en ander over de historie van het veerrecht in Gelderland.
Wie op onze website zoekt op de woorden veer, veerrecht, overzetveer, veerpont of pont komt aardig wat foto’s, dia’s, kaarten of dossierbeschrijvingen tegen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de historische afbeeldingen die een zoekactie met de woorden ‘veer’ en ‘IJssel’ opleverde.
Afbeeldingen:
Boven: Aquarel van een veer over de IJssel, circa 1900. Bron: Gelders Archief 1551-109, Johan Ernst Baümer, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/5384B9AA327E4C1EABE52753E51A2000
Midden boven: Dia van de veerpont van Meinerswijk naar de Rijnkade in Arnhem, 1975. Bron: Gelders Archief 1524-7468, Fotograaf Gemeentearchief Arnhem, CC0 1.0 lic., https://permalink.geldersarchief.nl/6D3A4617C929482D922FA415C900524D
Midden onder: De Oosterbeekse kant van het Drielse veer, circa 1907. Bron: Gelders Archief 1513-3280, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/AA81D847D03B4DEAADC325DC8F0CB49E
Onder: Het veer en veerhuis bij Rheden, 1952. Bron: Gelders Archief 1514-4096, Jos Pé Print, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/6F2561D6F7564840B7109FBDF894216D.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal