Geschreven door: Jelle Haemers (KU Leuven), met dank aan Maarten van Driel, oud-medewerker Gelders Archief
"Zeker en vast, Maximiliaan en ik, wij worden goed bestuurd wanneer een ontrouwe schurk zoals Jan van Dadizeele een dergelijke macht heeft over ons [...]. Er zou me geen groter plezier overkomen dan me gewroken te zien op deze verrader!' Aan het woord is Maria, hertogin van Bourgondië en echtgenote van Maximiliaan van Oostenrijk, in 1481, kort na de moord op Jan van Dadizeele. Weliswaar is deze quote uit een in het Gelders Archief bewaarde brief in het Frans opgetekend, want dat was de voertaal aan het Bourgondische hof. Volgens het citaat lijkt Maria dus op de moord aan te sturen, maar zelf heeft ze Jan niet omgebracht.
Tot nog toe bleef deze bijzondere moordzaak onopgelost, maar dankzij een ontdekking in het archief van de graven en hertogen van Gelre in Arnhem kennen we nu de naam van de dader. De briefschrijver bekent namelijk dat hij de moord heeft gepleegd: hij heette Frederik van Horn. Deze vooraanstaande edelman bekende in de brief dat hij de moordenaar was, met de bedoeling om vergiffenis te krijgen. Met succes: kort nadien kreeg hij genade.
Het is overigens een belangrijke moord, want de onderdanen van Maria wensten de moordenaar te berechten. Het Bourgondische hof heeft dat echter tegengehouden door Frederik vergiffenis te schenken, en werkte zo de tegenstellingen in de Nederlanden in de hand. Een lange opstand tegen de Bourgondische vorsten zou hiervan het gevolg zijn. Maria zelf zou die opstand niet meer meemaken, want enkele maanden later stierf ze onverwachts door een val van haar paard.
Of Maria de vermelde woorden écht heeft uitgesproken blijft onzeker, want de vraag is of we Frederik van Horn hierin mogen geloven; de brief diende immers om de moord goed te praten. Hoe dan ook: we kennen nu zijn naam, en de cold case is na heel lang wachten opgelost!
Fragment uit de brief van Frederik van Horn:
"Certes, monseigneur et moy, [nous] sommes bien gouvernez quant ung tel desloial paillart que Jehan de Dadizelle a telle auctorité sur nous que de nous oster noz bons et loiaulx serviteurs pour nous baillier gens a son plaisir, et ne me pourroit plus grand plaisir advenir que me veoir vengier de ce traictre!"
Vertaling : ‘Zeker en vast, Maximiliaan en ik, wij worden goed bestuurd wanneer een ontrouwe schurk zoals Jan van Dadizele een dergelijke macht heeft over ons, zodat hij ons goede en trouwe dienaars afneemt om ons naar zijn eigen goeddunken mensen op te dringen. Er zou me geen groter plezier overkomen dan me gewroken te zien op deze verrader!’
Laatste pagina van de brief:
De slotregels van de brief luiden:
Escript a Mariny, le XVe jour d'octobre l'an mil IIIIC IIIIXX et ung. Escript embaz: le tout votre tres humble et tres obeissant serviteur F. de Hornes; et au dehors: a mon tres redoubté seigneur monseigneur le duc d'Austriche, de Bourgogne etc.
Vertaling: Geschreven te Mariny, de 15e dag van oktober in het jaar 1481. Daaronder geschreven: Uw zeer nederige en gehoorzame dienaar F. de Hornes; en buiten op [de brief]: aan mijn zeer gevreesde heer mijnheer de hertog van Oostenrijk, Bourgondië enz.
In het tijdschrift Francia verschijnt in 2024 een artikel met tekstuitgave van het verweerschrift van Frederik van Horn.
Bron scans teksten: Gelders Archief 0001-1649 (fo 2 - fo 5). Verweerschrift van Frederik van Horn, heer van Montigny aan Maximiliaan van Oostenrijk wegens hetgeen door hem tegen Jan van Dadizeele (souverein-baljuw van Vlaanderen) is ondernomen, 1481. https://permalink.geldersarchief.nl/C48CD65C0ECF41F8A3418FA29F9A1782.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal