Talrijke dorpen en steden hebben een Thorbeckestraat, zoals Apeldoorn, Arnhem, Nijmegen, Velp en Wageningen. Scholen zijn naar hem genoemd. Velen noemen Thorbecke’s naam in één adem met de grondslag van onze huidige democratie. Op zoek naar enkele sporen van Thorbecke in onze collectie.
Wie was hij?
Veel Nederlanders rekenen Johan Rudolph Thorbecke (1798-1872) tot een van de grote staatslieden van ons land. Thorbecke speelde een doorslaggevende rol in de totstandkoming van de Grondwet van 1848. Deze grondwet legde het fundament van de parlementaire democratie zoals we die nu kennen. De invloed van de koning verminderde fors. Nederland voerde de ministeriële verantwoording in. Er kwamen rechtstreekse verkiezingen voor de Tweede Kamer en vrijheid van vereniging en vergadering. Thorbecke was van 1849 tot 1872 drie keer minister van Binnenlandse Zaken, destijds een veel uitgebreider ministerie dan we nu kennen. In feite leidde hij de kabinetten, een minister-president was er toen nog niet. Als minister legde hij de grondslag voor de bestuurlijke indeling van Nederland met de Kies-, Gemeente- en Provinciale Wet, dat ook wel het Huis van Thorbecke heet.
Thorbecke in onze collectie
Thorbecke liet een archief van bijna 32 meter na. Dit is ondergebracht bij het Nationaal Archief. In onze collectie duikt Thorbecke’s naam ook verschillende malen op. Wie op ‘Thorbecke’ zoekt via onze website komt onder meer verschillende malen de naam van het Thorbecke Lyceum in Arnhem tegen. Als minister van Binnenlandse Zaken verstuurde hij talrijke missiven (officiële brief) naar provincies en gemeenten. Het is dan ook niet vreemd om brieven van Thorbecke in archieven van lagere overheden aan te treffen.
Lokaal beroemd is de clash tussen de rechtlijnige Thorbecke en zijn vroegere vriend, mecenas en commissaris des Konings in Gelderland, Willem Anne baron Schimmelpenninck van der Oye. Thorbecke bezocht als minister in 1852 Gelderland, maar had dat niet gemeld aan Schimmelpenninck. Deze weigerde hem daarop te ontvangen. Thorbecke droeg Schimmelpenninck voor ontslag voor bij koning Willem III, omdat hij vond dat de commissaris niet goed functioneerde. De koning weigerde aanvankelijk, maar bezweek uiteindelijk voor Thorbecke’s druk. Een en ander staat uitgebreid beschreven in de biografie van Remieg Aerts: Thorbecke wil het. Biografie van een staatsman (Amsterdam, 2018).
We beperken ons hier tot twee vondsten in onze collectie.
In het Huisarchief Ruurlo treffen we een portretfoto van Thorbecke aan. In dit Huisarchief bevinden zich aardig wat fotoportretten uit de 19e eeuw aan.
Tekenaar en cartoonist Alexander Ver Huell studeerde rechten aan de Leidse universiteit. Op zijn bewijs van inschrijving (1840-1846) vinden we Thorbecke’s handtekening, die in Leiden als hoogleraar werkte.
Meer informatie over Thorbecke?
- EW
- Historiek
Afbeeldingen:
Foto van Thorbecke, circa 1865. Gelders Archief 0894-1592-0019. Maurits Verveer, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/2A0853076B5247F3A6F915D715EDE7E3
Handtekening van J.R. Thorbecke op een bewijs van inschrijving van Alexander Ver Huell aan de universiteit van Leiden als rechtenstudent, 1840-1846. Thorbecke was hoogleraar aan de Leidse universiteit. Bron: Gelders Archief 2039-662, https://permalink.geldersarchief.nl/33351755A6B244129D707456EDD83945.
Thorbecke Lyceum in Arnhem, jaren 50. Bron: Gelders Archief 1523 - 262-0063, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/49F8EE62F7F643E6A229E25E36B07186.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal