Provinciale Staten van Gelderland is het parlement van Gelderland. Eigenlijk gaat de geschiedenis van het Gelderse parlement terug tot de 15e eeuw. In 1418 besloten steden en ridders van het hertogdom Gelre dat ze zelf hun hertog zouden kiezen. Het was de geboorte van de Gelderse Staten. Deze maand mei is dat 605 jaar geleden. Provinciale Staten (PS) van Gelderland bestaat sinds 1814. Wat vind ik in het archief van PS? 
1814 en 1848
In 1814 benoemde vorst Willem I voor het eerst de leden van Provinciale Staten, op advies van de gouverneur. Elke stand (adel, steden en platteland) kreeg dertig vertegenwoordigers in PS. In de praktijk bleek tussen 1814 en 1848 de helft van de leden van PS van adel. Met de invoering van de nieuwe Grondwet in 1848 en de Provinciale Wet van 1850 veranderde dit ingrijpend. De standenvertegenwoordiging maakte plaats voor een regionale vertegenwoordiging. Het aantal Statenleden daalde van negentig naar 62. Overigens zou het nog lang duren voordat vertegenwoordigers van het ‘gewone’ volk deel uitmaakten van PS. De geschiedenis van Provinciale Staten van Gelderland is terug te vinden in de inleiding van archieftoegang 0038 en 3204 en in het vierde deel van het Verhaal van Gelderland.
Het provinciaal bestuur bemoeide zich vroeger met vrijwel alle aspecten van de Gelderse samenleving. Provinciale Staten stemden al dan niet in met voorstellen van Gedeputeerde Staten (GS), het dagelijks bestuur van de provincie. Op velerlei terreinen vinden we de invloed van de provincie in het verleden terug, zoals godsdienst, onderwijs, armenzorg, landbouw, gezondheid, energie, drinkwater, wegen en vaarten, handel en nijverheid et cetera. De provincie hield ook toezicht op lagere overheden, zoals gemeenten, polderdistricten en andere waterschappen. Enfin, blader maar eens door de inventarissen van PS en GS, dat geeft een goede indruk van het werk van de provincie als bestuursorgaan.
Ruggengraat
De notulen van de Statenvergaderingen en de verslagen van de toestand van de provincie Gelderland (opgesteld door GS en uitgebracht aan PS tussen 1814-1936) vormen de ruggengraat van het PS-archief over de periode 1814-1961. De verslagen zijn een zeer belangrijke bron voor de geschiedenis van de provincie Gelderland. Per jaar staan in deze verslagen cijfers, feiten en gebeurtenissen uit heel Gelderland verzameld. Gemeenten en waterschappen leverden veel van deze gegevens aan Gedeputeerde Staten. Vanaf 1950/1961 zijn de archieven van GS en PS samengevoegd in het zogenaamde griffie-archief.
Ga naar de archieftoegang van Provinciale Staten 1814-1961
Ga naar de archieftoegang van Provinciale en Gedeputeerde Staten 1950-1979
Wilt u onderzoek doen naar het Gelders bestuur in de periode 1813-1949?
Bron:
Dolly Verhoeven e.a. [red.], Verhaal van Gelderland. Gelderland in het Koninkrijk der Nederlanden. Boom, 2022.
Afbeeldingen
Boven: Vergaderzaal van Provinciale Staten van Gelderland in 1905. Gelders Archief 1551-348, Maria Baukema-Philipse, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/A9CFBC20D913413AA60B4B8C2525D13A.
Midden: Huis der Provincie aan de Arnhemse Markt, juni 1958. Gelders Archief 523-260-0036, Dienst Stadsontwikkeling gemeente Arnhem, Public Domain Mark 1.0 lic., https://permalink.geldersarchief.nl/D5A4DD92E66147688A243C2C1A82B257.
Onder links: Verslag van de toestand in de provincie Gelderland, midden 19e eeuw.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal