Een wolvenbriefje van de hertog

In december 2022 veroorzaakte een zwervende wolf in Angeren, Huissen en Doornenburg enige opschudding. In dezelfde maand doodde een wolf in Schaarsbergen een pony en twee schapen. In maart 2023 beet een wolf in Renkum 21 schapen dood. De komst van de wolf in Nederland sinds 2015 leidt tot discussie en commotie. Je hebt wolvenfans, wolvenhaters en mensen met een mening ergens daartussen in. Dat mensen wolven liever zagen gaan dan komen, dateert van alle tijden. 

 “onsen armen ondersaiten”

Fred van Kan, algemeen directeur van het Gelders Archief, viste kort geleden een briefje over wolven uit het hertogelijk archief dat aan duidelijkheid niets te wensen over laat. Karel van Egmond (1467-1538), hertog van Gelre, verordonneerde op Sint Michaelsavond (28 september) 1531 aan de burggraaf van Nijmegen en de ambtman van Maas en Waal en de daarbij gelegen heerlijkheden dat zij gezamenlijk de wolven moesten bejagen. De hertogelijke onderdanen (“onsen armen ondersaiten”) ondervonden aanmerkelijke schade van de wolven. Welke schade staat niet vermeld. Zijn Kleefse familielid (“onse neve van Cleve”), hertog Johan van Kleef, had de wolven bejaagd in het Reichswald (“Hoigewalt”), waardoor de roofdieren spoorslags in de richting van het Rijk van Nijmegen vluchtten om aan de Kleefse jagers te ontkomen. Hier stond de dieren eveneens geen warm welkom te wachten.

Zoeken op 'wolf' 

In onze collectie bevinden zich verschillende documenten over wolven en wolvenjachten in vroegere tijden. Bijvoorbeeld in de Collectie Richter, aantekeningen, met kopieën van publicaties, over wolven en wolvenjachten op de Veluwe (1591-1630) of in het Oud Archief Arnhem, waar de rentmeester van Gelre in de 15^e eeuw opdracht geeft aan een pander (deurwaarder) in Ede om gedurende drie dagen in zijn ambtsgebied wolven te jagen.
Wie op ‘wolf’ en ‘wolven’ zoekt in onze collectie op onze website moet rekening houden dat er nogal wat mensen en locaties zijn die een naam hebben waarin de naam van het roofdier voorkomt.

Hertogelijke grabbelton

In 2020 kwam de digitale toegang op het archief van de hertogen van Gelre gereed. Fred van Kan heeft sindsdien stap voor stap toegangen die er bestonden op verschillende onderdelen van dit archief, toegevoegd aan deze digitale inventaris. Daarmee kwam onder meer de inhoud van verschillende kaartenbakken, met duizenden fiches, online beschikbaar. In het hertogelijk archief bevindt zich veel nauwelijks voor onderzoek gebruikt materiaal uit de regeerperiode van hertog Karel van Egmond (1492-1538). Dat is nu op eenvoudige wijze te raadplegen. Wie een monografie over Karel van Egmond zou willen schrijven, kan hier zijn lol wel op. Het is een grabbelton. 

^{Bron van het wolvenbriefje: Gelders Archief 0001-1701-0301.
Foto: Beeldhouwwerk van roodkapje en de wolf uit 1866-1875. Bron: Gelders Archief 0894 - 1605-0007, Cauer, Public Domain Mark 1.0 lic.}  

^{Transcriptie van het wolvenbriefje:
Wy laiten weten onsen borchgreve tot Nymegen und onsen amptman van Maze und Wale sampt den herlicheden dair by gelegen soe wy verstaen dat durch die jacht onse neve van Cleve int Hoigewalt gedaen heeft die wolven sich harwerts in onsen landen ergeven hebben und onsen armen ondersaiten mercklicken schaiden doen Bevelen wij u dat ghy u myt malckanderen versamelen om die wolven soe voele mogelyk zy to jaigen dat onse arme ondersaiten dair van gevryet muechten werden des verlaiten wy ons  intlicken tot u datum op sent Michaelis avont anno etc. XXXI o}