De hier afgebeelde kaart van Arnhem kom je als liefhebber van de geschiedenis van de stad Arnhem nog wel eens tegen. Soms zelfs als een kopie aan de muur. Het is voor veel geschiedenis- en Arnhemminnaars dan ook een oude bekende. We vertellen hier iets meer over deze plattegrond.
De beste of de bekendste?
In deel 1 van het driedelige standaardwerk over de stadsgeschiedenis van Arnhem (‘Arnhem tot 1700’) noemt oud-rijksarchivaris en professor Frank Keverling Buisman de kaart een zeventiende-eeuwse vogelvluchtplattegrond. Een gezicht op de stad vanaf de rivier de Rijn. Landmeter en cartograaf Nicolaes van Geelkercken (circa 1585 – 1656) is de maker van de plattegrond. De plattegrond verscheen in 1653 in de bekende ‘XIV boeken van de Geldersche geschiedenissen’ van de jurist en historicus Arend van Slichtenhorst (1616-1657). De Arnhemse drukker Jacob van Biesen gaf de boeken van Van Slichtenhorst uit. Historicus Menno Potjer meldt in de ‘Historische Atlas van Arnhem’ dat Van Geelkercken de kaart twee jaar voor de publicatie van de geschiedenisboeken klaar had en dat die beter was dan zijn vorige kaarten van Arnhem. In de Canon van Arnhem (MijnGelderland.nl) is een iets andere mening te vinden. De samensteller van het ‘venster’ over Van Geelkercken en Arnhem vindt de kaart die de landmeter in 1639 van de stad maakte (in 1649 gepubliceerd door Joan Blaeu) de bekendste. Enfin, ga er maar aan staan.
Veel details
Velen gebruikten, vroeger en nu, de plattegrond van Arnhem uit de geschiedenissen van Van Slichtenhorst. Waarom?
De plattegrond toont veel details. Wat is er zoal te zien? Enkele voorbeelden. De (oude) haven en de Kraan liggen buiten de omwalling met zijn bastions. De schipbrug over de Rijn komt uit bij de Kraan (Kraen). Verschillende kerken zijn op de plattegrond te zien, onder meer de Eusebius- of Grote kerk, de Walburgiskerk, de Janskerk en Broerenkerk. De onbebouwde open stukken in de stad zijn onder meer de Korenmarkt, Sint Jansplaats en de Oude Markt. Ook nu nog bekende straten staan op de kaart, zoals de Ketelstraat, Koningstraat en Bakkerstraat. Buiten de stadsmuur aan de Jansbeek staan gebouwen met watermolens. Ook is duidelijk te zien dat Arnhem een vestingstad is met bastions (bolwerken), lunetten en hoornwerken.
In de legenda staan de nummers met de namen van de straten, markten en gebouwen. Je kunt de kaart vergroten op onze website.
De skyline
Bovenaan de kaart is een profieltekening van Arnhem opgenomen. De toren van Eusebiuskerk domineert de skyline. Links, vlakbij de schipbrug, staat daadwerkelijk een kraan. In de verte zijn de wat overdreven heuvels van de Zuid-Veluwe zichtbaar gemaakt. Zo zou Arnhem met wat fantasie zo maar in Toscane kunnen liggen.
Bekijk meer kaarten van Nicolaes van Geelkercken.
Bron: 1506-563, Nicolaes van Geelkercken, Public Domain Mark 1.0 licentie.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal