Wie kende de Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij in Arnhem niet? Namen als ASM-festival en ASM-haven herinneren nog aan het roemruchte verleden van deze werf. De ASM bouwde, verbouwde en repareerde schepen. Maar het bedrijf, dat op de zuidoever van de Nederrijn lag (Stadsblokken), fabriceerde ook machines, zoals stoommachines en grindbaggermachines. Het Gelders Archief beheert het archief van ASM.
Op en neer dobberen
De ASM functioneerde van 1889 (jaar van oprichting) tot 1978 (het jaar van sluiting). De inventarisator van het archief noemt de ASM een “karakteristieke middelgrote Nederlandse scheepswerf”. De werf ontstond uit de Arnhemse rederij Concordia, die een kleine drijvende werkplaats had voor haar zeven stoomschepen. In de Eerste Wereldoorlog werkten er bij ASM zo’n 350 mensen. Het was op dat moment de grootste onderneming in de Gelderse hoofdstad. Het bedrijf profiteerde van de oorlog: er gingen veel zeeschepen verloren. ASM schakelde toen over naar het fabriceren van kleine zeeschepen. Ook tijdens de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog bloeide de werf, wat na de oorlog tot flinke kritiek leidde. Er werkten omstreeks 1942 bijna 600 mensen bij ASM. Wie de historie van de werf doorneemt valt het op dat het personeelsbestand en het commerciële succes door de tijd nogal op en neer dobberden. Ook ASM ontsnapte aan het einde van de Tweede Wereldoorlog niet aan roof en vernieling, een lot dat het bedrijf deelde met Arnhem. Na de laatste oorlog herstelde ASM zich.
Gestegen arbeidskosten, de geringe vraag naar schepen, overcapaciteit en economische malaise zorgden ervoor dat de werf in 1978 haar deuren moest sluiten. De Leeuwarder Courant meldde op 8 juni 1978: “De Arnhemse Scheepsbouw Maatschappij (ASM) gaat definitief dicht. Oorzaak: gebrek aan orders. De 235 werknemers krijgen per 1 november ontslag aangezegd”.
Archief van de werf
Het archief van ASM dat het Gelders Archief beheert is niet volledig. Dit komt onder meer vanwege oorlogsschade (1944-1945) en omdat verschillende scheeps- en maritieme musea rond de sluiting van de werf documenten van de ASM-directie geschonken kregen. Ondanks deze feiten zijn er meer dan 1300 inventarisnummers in de archieftoegang te vinden en is het archief van de ASM toch boeiend.
In 2022 digitaliseerde en beschreef onze afdeling Collectie een aantal foto’s van de ASM. Ook tref je een aantal films in het archief van de ASM aan.
Bekijk de archieftoegang van de Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij (ASM; later geheten Arnhemse Scheepsbouw Maatschappij).
Bekijk foto’s van de ASM (verschillende foto’s zijn alleen in te zien in de studiezaal vanwege auteursrechten).
Bekijk films van de ASM
Gegevens onder meer ontleend aan:
Wikipedia
Inleiding van de inventaris, gemaakt door P. Verkaik
Afbeeldingen
Kustvaartuig Mare Liberum, 1952. Bron: Gelders Archief 2025 - 1298.356-0009, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/484DA27D583B4E93BFD8363531BABB4A
Veer- en sleepboot Niassa, 1951-1952. Bron: Gelders Archief 2025 - 1298.354-0007, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/5ADB6F80BDFF4AE68C9C602AC6B4C35F
Kustvaartuig Hontestroom, 1957. Bron: Gelders Archief 2025 - 1298.382-0002, Louis Drent, CC-BY-NC-ND-4.0 licentie, https://permalink.geldersarchief.nl/A9CE291E68CF42438A2462196E743C19.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal