Een bekend gezicht voor veel bezoekers verdwijnt van onze studiezaal. Na een loopbaan van 43 jaar bij het Gelders Archief gaat Peter Wouters met pensioen. Hij had verschillende functies bij het Gelders Archief, onder meer hoofd studiezaal, hoofd publieksbereik en senior publieksmedewerker. Peter Wouters gaf cursussen, verzorgde rondleidingen en open dagen, leidde projecten, begeleidde vrijwilligers, was lid van de ondernemingsraad en deed nog veel meer. Zijn rode draad bij het Gelders Archief was zijn betrokkenheid bij het werken voor het publiek. Er is in die 43 jaar veel veranderd in het archiefvak. Hoe kijkt hij terug op zijn werk als archivaris?
Wat is volgens jou de belangrijkste verandering in je werk in de afgelopen 43 jaar?
“Dat we van het potlood en de fichebak naar digitale data en het internet zijn gegaan. Ik heb de hele ontwikkeling meegemaakt van het papieren stadium, via de microfilms en fiches naar de digitale bestanden en een website op het internet”.
Peter Wouters schetst die ontwikkeling: “In de eerste periode hebben we de kopieën van de tienjarentafels van de burgerlijke stand en de doop-, trouw- en begraafboeken (dtb’s) met de naamlijsten op de studiezaal geplaatst. De studiezaalmedewerker reikte de inventarissen aan de bezoekers uit. Jaren later werd de burgerlijke stand van Nederland verfilmd. De filmcassette en de reader deden hun intrede. Bezoekers betaalden toen vijftig cent per geleende filmcassette. Jaren later vierden we de afschaffing ervan feestelijk. Daarna zijn de burgerlijke stand en dtb’s gedigitaliseerd. Mijn eerste poging om iets digitaal te maken, was met een handscanner een uitgebreide inleiding van een inventaris scannen. In het begin was er niets digitaals. We moesten iedere keer kleine stappen zetten”.
Peter Wouters zegt dat hij het belangrijkste in zijn werk vond om bezoekers te helpen met hun onderzoeksproblemen. Zijn eerste digitale project was de indicering (indexen maken) van de burgerlijke stand, waaraan vele tientallen vrijwilligers meewerkten. Dit project kreeg landelijke bekendheid onder de naam Genlias (later wiewaswie.nl). Een vrijwilliger uit Drenthe ontwierp het eerste softwareprogramma daarvoor. Tienduizenden genealogen konden dankzij dit project via internet stamboomonderzoek doen.
Contact met bezoekers was Peter Wouters zijn drijfveer. Hij mist in de steeds verder toenemende digitalisering de fysieke verbinding met bezoekers.
Wat zijn hoogtepunten in je carrière geweest?
Peter Wouters noemt als eerste hoogtepunt de groeiende belangstelling van bezoekers in genealogisch en historisch onderzoek in de studiezaal gedurende de eerste twintig jaar van zijn loopbaan bij het Rijksarchief in Gelderland. “Het werden er meer, meer en meer. Ik heb wel een viertal verbouwingen van de studiezaal meegemaakt om de groei het hoofd te kunnen bieden. Op gegeven moment telde de studiezaal bijna honderd zitplaatsen”.
Een tweede hoogtepunt dat Peter Wouters noemt, is zijn medewerking aan het samenstellen en uitvoeren van het rapport van Alfred Stern, ‘Naar een digitaal verleden’, dat in 2008 verscheen. Het doel van dit rapport was om de collectie voor iedereen digitaal beter toegankelijk, vindbaar en bruikbaar te maken. De centrale vraag waar dit rapport een antwoord op gaf was: welk deel van de collectie komt voor welke doelgroep wanneer in aanmerking voor digitalisering. Welke bestanden digitaliseren we het eerst en op welke wijze? “Het rapport verschafte ons een beter inzicht in de volgorde, tijd en kosten van de digitalisering van het Gelders Archief. Het maakte mogelijk dat we gestructureerd konden gaan digitaliseren. Het was lang de basis waarop wij werkten. Met de scanstraat is het inmiddels mogelijk om bijna alles te digitaliseren”, aldus Peter Wouters.
Ook wilde hij als hoofd publieksbereik het archief dichter bij de mensen brengen. Dat deed hij onder andere door het organiseren van open dagen en het bezoeken van beurzen. Samen met andere erfgoedinstellingen werkte hij mee aan tentoonstellingen, festivals, uitzendingen van omroepen en educatieve projecten.
De archivaris heeft een zeer breed werkterrein: van digitaal informatiebeheer tot het bezoekers digitaal de weg wijzen in historische bronnen. Als je nu als archivaris zou beginnen, wat zijn dan je favoriete taken?
“Ik denk dat het merendeel van de moderne taken niet zo spannend meer voor mij zijn. Digitaliseren is zo’n specifiek werk geworden, dat je slechts deelstukjes van het proces kunt doen. Het mooie van wat ik altijd gedaan heb, was het meehelpen dat de studiezaal en het fysieke bezoek goed verliepen. En dat helemaal te kunnen overzien”.
Vind je dat het werk te specialistisch is geworden?
De tijden zijn veranderd. Peter Wouters: “Het moet zo zijn. Dat zie ik ook. Archivarissen verdwijnen achter het scherm”. Hij vraagt zich af of het vak van archivaris blijft bestaan. Peter Wouters verwijst naar het boek ‘Homo Deus’ van Yuval Noah Harari. De schrijver rekent de archivaris tot de bedreigde beroepen: 67% kans dat het verdwijnt. “We gaan in de toekomst misschien wel op in de digitale wolk. Digitale data die over pakweg tien, twintig jaar gemaakt worden, daarvan is al geregeld dat die daarna digitaal blijven bestaan”.
Ga je nog iets ‘historisch’ doen als je met pensioen bent?
Meteen zegt Peter Wouters: “Jazeker”. Naast het klussen aan zijn gemeentelijk monument in Doesburg wil hij het archief dat zijn vader naliet toegankelijk maken. Zijn vader deed genealogisch onderzoek en verzamelde het archief van de familie Wouters. “Dat was een van de redenen dat ik archivaris ben geworden”. Maar ook het archief van de schoonfamilie ligt nog op hem te wachten, evenals zijn (digitaal) fotoarchief van de afgelopen decennia.
Afbeeldingen:
Boven: Burgemeester Krikke bezoekt in 2008 de Diogenesbunker in Arnhem naar aanleiding van 10 jaar Genlias, een genealogisch vrijwilligersproject. Rechts Peter Wouters. 1501-01 – 828, Gerdien Mogendorff, CC0 1.0 licentie, https://bit.ly/3hGFSkZ
Onder: Peter Wouters (geheel rechts) organiseert een rondleiding in het nieuwe archiefgebouw aan de Westervoortsedijk in Arnhem, 20213. 1501-01 – 11630, Gerdien Mogendorff, CC0 1.0 lic., https://bit.ly/3K38qB7
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal