“Ick Diderick van Kappell”. Zo begint de leenheer van Huis (De) Voorst zijn leenboek, inventarisnummer 1 van het gelijknamige huisarchief. En ook het enige inventarisnummer in dit archief. Hoe belangrijk is dat ene inventarisnummer?
De Voorst
De buitenplaats De Voorst, gelegen tussen Eefde en Warnsveld, kwam in 1565 door een huwelijk in handen van het adellijke geslacht Van Keppel en bleef dat tot 1759. Op de website van het landgoed, uitgebaat door Ashford Wedding & Event Designers, valt te lezen dat de Van Keppels het huis lieten bouwen als een kopie van Het Loo en dat het bekend stond als het Versailles van de Achterhoek. Het hoofdgebouw brandde in 1943 af door een onbedachtzame schilder, aldus de website van het landgoed. De eigenaar van De Voorst, Geldersch Landschap & Kasteelen, liet het huis restaureren.
Leenboek
1 inventarisnummer, maar wel een merkwaardig archiefstuk. Het gaat om een leenboek, dat betrekking heeft op slechts twee kavels in de buurschap Leesten onder Warnsveld. Een buurschap was een gemeenschap en rechtskring van eigenaren van boerenbedrijven (eigenerfden) of gebruikers daarvan (geërfden), aldus het Geschiedenis Lexicon van Nederland en België. Het leenboek loopt over de jaren 1621 tot 1675. Wat is een leenboek of leenregister? In een leenboek noteerde de leenheer aan wie (leenman) hij welke bezittingen (leengoed) beleende. De leenheer leende als het ware gedurende een lange tijd een deel van zijn bezittingen uit aan een leenman. Met het belenen van onroerende goederen bond de leenheer zijn leenmannen (ander woord is vazallen) aan zich. Leenmannen betaalden de leenheer bijvoorbeeld met hun trouw, herendiensten of een deel van de oogst. Vaak gingen de leengoederen over van vader op zoon. En dat maakt het interessant voor genealogen.
Met leenboeken reconstrueren stamboomonderzoekers soms familiebanden. Bovendien gaan leenboeken ver terug in de tijd, vaak veel verder dan doop-, trouw- en begraafboeken. Leenboeken zijn bijgehouden van de middeleeuwen tot 1798 (en soms tot 1811), toen de Fransen en Bataafse bestuurders het leenstelsel afschaften. Meer weten over leenkamers en -boeken? Bekijk dan deze onderzoeksgids.
Tot slot
Wij publiceerden de archieftoegang van Huis (De) Voorst vorig jaar op onze website. Dit soort miniatuur huis- en familiearchieven bevatten regelmatig saffiertjes. Ze zijn interessant voor bijvoorbeeld stamboomonderzoekers, streekhistorici en onderzoekers naar adel en kastelen. Het archiefje van Huis (De) Voorst valt onder onze gratis service van scannen-op-verzoek.
Een soortgelijk archief met 1 inventarisnummer dat een leenboek is, is het huisarchief Lathmer.
Afbeeldingen:
Boven en onder: Leenboek van Huisarchief De Voorst. Bron: Gelders Archief 0436-01.
Midden: Huis De Voorst in 2004. Bron: Gelders Archief 4190-5467, Medewerker Provincie Gelderland, Public Domain Mark 1.0, https://bit.ly/3uz2yLj.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal