Sinds kort behoort het archief van Huis Ammerzoden (of kasteel Ammersoyen) tot de ‘gelukkige’ archieven die via onze gratis service van scannen-op-verzoek toegankelijk zijn. Het kasteel in de Bommelerwaard kende een ongelukkige, of beter gezegd dramatische, geschiedenis. Bekijk ook het animatiefilmpje over het huisarchief.
Dramatische geschiedenis
Hendrik III graaf van Nassau-Breda belegerde in 1513 de in de middeleeuwen gebouwde burcht. De graaf stond aan het hoofd van een Bourgondisch leger. De Bourgondiërs waren uit op meer macht in de Lage Landen, waar ze al een flinke positie hadden ingenomen. Hertog van Bourgondië Filips de Schone had de Nassause graaf opgenomen in de befaamde Orde van het Gulden Vlies. In 1590 verwoestte een noodlottige brand een fors deel van het slot. Thomas Walraven van Arkel, eigenaar van kasteel Ammersoyen, herstelde de beschadigde burcht pas na de beëindiging van de Tachtigjarige Oorlog in 1648. Er verrees weer een stevige kolos, omringd door een gracht. De nonnen, die het kasteel in 1873 kochten en er een clarissenklooster van maakten, veranderden het nodige aan de bouw. Ze dempten de gracht en bouwden een kapel. De burcht liep tijdens de Tweede Wereldoorlog zeer zware beschadigingen op. Een zakenman vestigde kort na de bevrijding een fabriek voor wasmachines en stofzuigers in het huis. Het naoorlogse herstel van het imposante slot was in 1975 gereed en opende zijn deuren voor het publiek. Geldersch Landschap & Kasteelen noemt kasteel Ammersoyen ondanks deze dramatische geschiedenis “een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen in Nederland … met vier hoektorens, een voorburcht en geheel omgracht”.
Wat is er zoal bewaard gebleven aan archiefstukken van het kasteel?
Van de geslachten die het kasteel bewoonden of bezaten – onder andere Van Broekhuizen, Van Arkel, Van Lichtervelde en Van Vilsteren – bleven zowel persoonlijke als zakelijke documenten bewaard. Onder zakelijke documenten vallen bijvoorbeeld stukken over het beheer van het kasteel en landgoed (denk aan papieren van rentmeesters), het uitoefenen van hun heerlijke rechten en het bestuur van de heerlijkheid Ammerzoden. Tot dat laatste behoren bijvoorbeeld rechtspraak, de benoeming van rotmeesters (ambtenaren die in een dorp of gehucht toezicht hielden op veiligheid en publieke zaken) en secretarissen, maatregelen tegen bedelarij, acties tegen overstromingen of het vaststellen van instructies van armmeesters van de kerk. Ook documenten van de leenkamer van Ammerzoden bevinden zich in het huisarchief.
1362
Het oudste stuk in het archief van Huis Ammerzoden stamt uit 1362. Het gaat om een magescheid van een aanverwant geslacht. Een magescheid? Dat is een boedelscheiding. Dit 14e-eeuwse stuk is opgesteld door en voor Agnes, Gerrit, Zweder, Roelof en Alart van Waardenburg. Agnes van Waardenburg was gehuwd met een telg van de familie Van Broekhuizen, eigenaar van het kasteel Ammersoyen. Zo kunnen we bijvoorbeeld in deze magescheid lezen dat Agnes een stuk land tussen de Linge en Lek kreeg en een geldbedrag.
Wie belangstelling heeft kan sinds kort gratis scans aanvragen van documenten uit Huisarchief Bronkhorst. Hoe dat precies in zijn werk gaat, lees je hier.
Bekijk de toegang van het Huisarchief Ammerzoden
Wie meer wil lezen over kasteel Ammersoyen kan terecht in het standaardwerk Kastelen in Gelderland, waar kunsthistorica Marieke Knuijt, conservator bij Geldersch Landschap en Kasteelen viereneenhalve pagina wijdde aan de historie van het kasteel.
We maakten een animatie over Huisarchief Bronkhorst.
Afbeeldingen:
Boven: Tekening van kasteel Ammersoyen, 1880. Bron: Gelders Archief 1551-421, L.A.A. baron de Woelmont, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://bit.ly/2V6TAW1.
Midden: Kasteel Ammersoyen, 2011. Bron: Gelders Archief 4190-5758, Provincie Gelderland, Public Domain Mark 1.0 licentie, https://bit.ly/3wjPO8K.
Onder: oudste stuk in Huisarchief Ammerzoden, NL-AhGldA_0372_48-0001.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal