Ruim een jaar geleden kwam de toegang op het archief van de graven en hertogen van Gelre en Zutphen gereed. Dat was voor het Gelders Archief een heugelijk moment, want dit archief behoort tot onze kroonjuwelen. Tijd om na een jaar nog eens de schijnwerper te zetten op het hertogelijk archief. Een bijzonder verhaal met koninklijk tintje en een vrouw in de hoofdrol.
Vader kan de bruidsschat niet betalen
Op 1 december 1463 overleed op slechts 30-jarige leeftijd Maria, koningin van Schotland en weduwe van de Schotse koning Jacobus II Stuart. Wat is hier nu zo bijzonder aan? Welnu, zij was de dochter van hertog Arnold van Gelre en groeide op aan het Gelderse en Bourgondische hof. Maria zou oorspronkelijk trouwen met Karel van Anjou, graaf van Maine. Maar dit ging op het laatste moment niet door. Daarna kwam de Schotse koning in beeld. Hertog Arnold was echter niet bij machte om de bruidsschat voor zijn dochter te betalen, waardoor Filips de Goede, de machtige hertog van Bourgondië, moest bijspringen. Daardoor kwam Arnold in een afhankelijke positie ten opzichte van de Bourgondische hertog te zitten. Op 3 juli 1449 trouwde de 16-jarige Maria met haar twee jaar oudere Schotse monarch.
Eervolle plaats in de geschiedenis
Haar belangrijkste taak was het verwekken van een troonopvolger, aldus historicus Jan Kuys in het Biografisch Woordenboek Gelderland (1998, pagina's 65-67). Aan die opdracht voldeed ze ruim met zeven kinderen, waaronder een aantal zonen. Maria's man, Jacobus II, stierf reeds in 1460 tijdens het beleg van een kasteel, toen een kanon explodeerde. Maria trad nu op als regentes voor haar nog jonge zoon Jacobus III. Ze kwam als regentes in conflict met bisschop Kennedy, die zijn macht wilde uitbreiden. Lange tijd hebben geschiedschrijvers negatief over haar geschreven, mede door de invloed van de bisschop. Maar volgens historicus Jan Kuys is dat negatieve beeld van Maria rechtgezet in de jaren 80 van de 20e eeuw door de biograaf van haar zoon Jacobus III: "'Mary of Gueldres’ verdient daarom een eervolle plaats in de Schotse én de Gelderse geschiedenis".
Lijkdiensten
Wat vinden we van dit verhaal terug in het archief van de hertogen van Gelre? Bijvoorbeeld een brief van hertog Arnold aan Gerard van Hackfort, bestuurder in Hattem, van 21 februari 1464. De hertog noemt het overlijden van zijn dochter en geeft opdracht tot het houden van lijkdiensten in de kerken van het district van Gerard van Hackfort.
De brief is gescand en te vinden op onze website. Het hertogelijk archief valt onder onze gratis scannen-op-verzoek-service.
Zie voor meer over het leven van 'Mary of Gueldres' onder meer: een uitzending van de Ridders van Gelre over Maria van Schotland (Omroep Gelderland) en Wikipedia.
Afbeelding: Gelders Archief 0001-997-0001, https://permalink.geldersarchief.nl/479A810243624FF4878C562EF2A320D7.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal