Nederland kent talrijke nationale, regionale en plaatselijke herdenkingen. Tot de bekendste en meest indrukwekkende behoort de Nationale Herdenking op 4 mei. We herdenken dan: "allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties", aldus de officiële tekst die bij de Nationale Herdenking (op de Amsterdamse Dam) te horen is. Plaatselijk in het hele land organiseren verschillende comités, stichtingen of verenigingen de 4-mei-herdenkingen. Door de coronamaatregelen verlopen deze herdenkingen in 2021 anders dan in 'normale' jaren. In Arnhem en Oosterbeek staan de inwoners jaarlijks in september ook stil bij de geallieerde operatie Market Garden en de Slag om Arnhem, die in september 1944 plaats vond. In onze collectie vind je enkele foto's van 4-mei-herdenkingen, maar vooral van de herdenkingen van september 1944.
Oorlogsmonumenten
Nederland is bezaaid met oorlogsmonumenten. In Arnhem zijn dat onder meer het monument Mens tegen Macht op het Audrey Hepburnplein, het verzetsmonument aan de Rijnkade, de plaquette in de Bakkerstraat en het herdenkingsmonument aan de Waterbergseweg, om er enkele te noemen. Dagblad De Gelderlander meldde dat hier kransleggingen plaats vinden. Oosterbeek heeft onder meer het Airborne Monument voor Museum Hartenstein en een klokkentoren met plaquettes bij het gemeentehuis. De gemeente Renkum telt volgens Wikipedia maar liefst 39 oorlogsmonumenten. In Velp vind je oorlogsmonumenten onder meer bij het Rozenbos tussen Rheden en De Steeg, aan de Vijverlaan en Mauritslaan en in de Parkstraatkerk. Het Monument voor Nederlandse Militairen staat recht tegenover de ingang van begraafplaats ‘Heiderust’ aan de Snippendaalseweg in Rheden. Dit is uiteraard slechts een selectieve kleine greep. Een uitgebreide inventarisatie van oorlogs-, vredes- en herdenkingsmonumenten vind je op de website van het Nationale Comité 4 en 5 mei. Die monumenten hebben vaak een eigen bijzondere geschiedenis. Informatie daarover tref je soms aan in de archieven van gemeenten, zoals de gemeente Arnhem, maar ook in bestanden van particulieren, zoals de collectie van de Oosterbeker Chris van Roekel.
Het oorlogsmonument bij begraafplaats Heiderust in Rheden
We lichten er een oorlogsmonument uit (zie foto onder): het Monument voor Nederlandse Militairen bij de begraafplaats Heiderust aan de Snippendaalseweg in Rheden. Het monument is opgericht door particulieren en herdenkt soldaten uit Rheden die sneuvelden toen de Duitsers in mei 1940 ons land binnenvielen. Graven van vier Rhedense militairen liggen vlakbij het monument. Aan het monument is een trieste historie verbonden van een sergeant uit Dieren. Die is in de meidagen van 1940 geëxecuteerd door het Nederlandse leger wegens desertie. Later bleek uit onderzoek van historicus Lou de Jong en dagblad Parool dat van desertie geen sprake was. Op de website van het Nationale Comité 4 en 5 mei staat deze onverkwikkelijke geschiedenis beschreven. Zie voor deze zaak ook de websites van Stichting De Greb en Omroep Gelderland. De foto van het Monument voor Nederlandse Militairen is terug te vinden in de collectie foto's van de dorpen van de Gemeente Rhedenoto's van de dorpen van de Gemeente Rheden (toegangsnummer 1540).
Foto boven: Kranslegging bij het oorlogsmonument aan de Velperweg op 4 mei 1959. Gelders Archief 3019 - 30850, Fotograaf Akzo-Nobel Nederland, CC-BY-4.0 licentie, https://bit.ly/3thfwJp.
Foto onder: Monument voor Nederlandse Militairen, 1942. Gelders Archief 1540 - 3778, Public Domain Mark 1.0 licentie. https://bit.ly/3eSSfZ0.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal