Edelen voerden vaak een familiewapen. Die wapens stonden aanvankelijk op vechtschilden, zodat je wist wie de vriend en wie de vijand was. Later gebruikten de edelen familiewapens om te pronken en op te vallen. Om je te onderscheiden van andere belangrijke families. Kort geleden vroeg een bezoeker om een scan van tekeningen van familiewapens uit de 18e eeuw.
Ridderschappen
Het gaat bij de aanvraag van die bezoeker om familiewapens van leden van de Kleefse ridderschap. Ridderschappen zijn colleges of besloten verenigingen van edelen in een land, heerlijkheid of gewest. In de tijd van de Republiek der Verenigde Nederland (1580-1795) waren die ridderschappen een stevige machtsfactor in het gewestelijke of landelijke bestuur. Toen in Nederland in 1850 de Provinciewet ging gelden, hielden verschillende ridderschappen op te bestaan. In enkele provincie gingen ze verder als particuliere organisatie, zoals de Ridderschap van Gelderland.
Ook in het hertogdom Kleef functioneerde een ridderschap. Door het uitsterven van de hertogelijke familie in 1609, kwam het hertogdom Kleef in handen van de keurvorsten van Brandenburg, de voorgangers van de koningen van Pruisen. Het was de Kleefse syndicus (juridisch raadgever) Matth. Knops, die - in opdracht van twee adellijke vrouwen - in 1731 de familiewapens tekende van leden van de Kleefse ridderschap. Tussen de adellijke families in het hertogdom Kleef en Gelderland bestonden nauwe relaties. Bovendien waren edelen uit de zogenaamde Kleefse Enclaves (De Liemers, Huissen, Malburgen, Wehl, Hulhuizen, Leuth, Kekerdom en Lobith) lid van Kleefse ridderschap. De tekeningen bevinden zich in het archief van de familie Van Rouwenoort, een oud-adellijk en aanzienlijk Gelders geslacht.
Beeldmerken van families
Familiewapens zijn beeldmerken waarmee families of individuen zich wilden onderscheiden van anderen. Ze waren bedoeld om mee te pronken, om de status of het familieverband van de eigenaar aan te geven of om herkend te worden. Familiewapens waren aan mode onderhevig. Het Centraal Bureau voor Genealogie spreekt zelfs van decoratiezucht in de 18e eeuw. Opvallend in de afgebeelde familiewapens van de geslachten Twickelo en Van Haaften zijn de boven de helmen (preciezer: wrong - opgerolde doek- en kroon) uitstekende helmtekens: drie horens/trechters en paardenhoeven. Tja, de heraldiek (wapenkunde) heeft zijn eigen terminologie.
De Hoge Raad van Adel registreert wapens van adellijke families en anderen in Nederland, die moeten voldoen aan strenge heraldische eisen.
Nieuwe bestanden voor scanning on demand
We hebben begin december weer enige particuliere archieven toegevoegd aan de lijst van bestanden die voor scanning on demand in aanmerking komen. Hiertoe behoren onder meer de huisarchieven:
- Familie Van Verschuer (voorheen Huis Leur)
- Huis Laar
- Huizen Nettelhorst en De Heest
- Huis Ter Schuur
Belangstellenden kunnen gratis scans hieruit aanvragen. Hoe scanning on demand precies werkt en welke archiefstukken hiervoor in aanmerking komen, leest u op onze website.
Afbeeldingen
Boven: tekening van het familiewapen Van Haaften, 1731. Bron: 0804-90-0005.
Onder: tekening van het familiewapen van de familie Twickelo, 1731. Bron: 0804-90-0007.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal