Onlangs vroeg een bezoeker een scan aan van een brief die gaat over het een-na-oudste stuk van het Gelders Archief. Het betreft een 19e-eeuwse brief van een Duitse wetenschapper over de schenkingsoorkonde van de Duitse koning Hendrik IV uit 1076. Waarom stuurde die wetenschapper de brief?
Op zijn hotelkamer
In de periode juli tot en met december 1839 bezocht de Duitse wetenschapper L.C. Bethmann Nederland. Hij werkte voor het Monumenta Germaniae Historica. Dit gezaghebbend en voornaam onderzoeksinstituut van onze oosterburen houdt zich bezig met de middeleeuwse geschiedenis van Duitsland. Het werd in 1819 opgericht. Bethmann kwam naar ons land om archieven en bronnen te raadplegen om keizersoorkonden van voor 1313 op te sporen. Hij begon in juli 1839 bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, waar hij geleende stukken mocht meenemen naar zijn hotelkamer. (De tijden zijn inmiddels wel veranderd)
Voor niks naar Biljoen
Bethmann had via het charterboek van P. Bondam vernomen dat de oorkonde van Hendrik IV zich op kasteel Biljoen bevond. In die oorkonde schenkt Rooms koning Hendrik IV het landgoed Biljoen aan het Utrechts kapittel van Sint Pieter. Waarom? Omdat door onvoorzichtigheid van de hofdienaren van de koning de kerk van het kapittel Sint Pieter was afgebrand.
De Duitse wetenschapper vroeg Alexander Jacob baron van Spaen, eigenaar van Huis Biljoen, om de brief van Hendrik IV te mogen raadplegen. “Een zo oude oorkonde, zoals die zich hier bevindt, zou van grote waarde voor ons zijn”. Bethmann kwam op Biljoen echter van een koude kermis thuis. Baron Van Spaen liet zijn Duitse bezoeker weten dat hij nog nooit van archieven en charters had gehoord. Het lijkt er zelfs op dat de baron hem niet persoonlijk te woord stond.
Dit verhaal kon dankzij een artikel van (later algemeen) rijksarchivaris Dirk Graswinckel in het Nederlands Archievenblad 1935 achterhaald worden.
Gratis scans
Het archief van Huis Biljoen 1, waarin zowel het verzoek van Bethmann als ons een-na-oudste stuk zich bevinden, valt onder onze service van scanning on demand. Belangstellenden kunnen gratis scans hieruit aanvragen. In juni en juli 2020 zijn een flink aantal huis- en familiearchieven beschikbaar gekomen voor scanning on demand.
Hoe scanning on demand precies werkt en welke archiefstukken hiervoor in aanmerking komen, leest u op onze website.
Afgebeeld tekst: verzoek van L.C. Bethmann. Gelders Archief 0552-25-001, https://bit.ly/3g4g52F
Bekijk een vlog over de koningsoorkonde uit 1076, die wij in juli 2018 publiceerden.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal