Provinciaal bestuur bemoeide zich vroeger met vrijwel alles

Woensdag 20 maart zijn de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Het zijn helaas geen populaire verkiezingen: in 1978 stemde nog ruim 79% van de Nederlanders tijdens deze verkiezingen, in 2015 was dit percentage gedaald naar iets minder dan 48. Het provinciaal bestuur is voor veel Nederlanders een terra incognita, terwijl deze bestuurslaag beslissingen op veel maatschappelijke terreinen neemt. Dat geldt zeker ook voor zijn actieradius in het verleden: uit de archieven van Provinciale en Gedeputeerde Staten van Gelderland blijkt dat individuele burgers door beslissingen van het middenbestuur flink geraakt konden worden.

Cholera en pokken

Cholera is een ernstige infectieziekte die tot in het begin van de 20e eeuw in Nederland veel slachtoffers maakte. In de archieven van Gedeputeerde Staten (GS) zijn drie dossiers over dit akelige onderwerp bewaard gebleven, die de periode 1819-1909 bestrijken. GS subsidieerden vorige eeuw ook de Gelderse Vereniging ter Bestrijding van Tuberculose en streden daarmee mee om deze ernstige volksziekte ons land uit te bannen. In dit rijtje passen bijvoorbeeld ook de pokken. In het archief van GS zijn hiervan de (papieren) sporen terug te vinden.

Provincie bemoeide zich met zowat alles 

Een archivaris die betrokken was bij het toegankelijk maken van de archieven van het Gelderse provinciaal bestuur schreef dat de provinciale bestuursorganen zich eigenlijk met "de meest uiteenlopende maatschappelijke verschijnselen, eigenlijk alle facetten van de samenleving bemoeiden" in de periode van 1814 tot 1979. Het provinciebestuur functioneerde vroeger als een doorgeefluik tussen de regering in Den Haag en de gemeenten en waterschappen. Het was toezichthouder op de lokale overheden en had eigen regelproducerende en uitvoerende taken waarmee indivduele burgers te maken kregen in hun dagelijkse leven.

Krankzinnigen

GS (en daarmee indirect ook PS) hebben lang een intensieve rol gespeeld in de organisatie van de krankzinnigenverpleging. Ze waren betrokken bij de oprichting van gestichten en moesten zorgen voor voldoende ruimte in die instellingen. Ze droegen geregeld bij aan de zorgkosten van psychatrische patiënten en kregen vaak te horen wanneer een patiënt werd overgeplaatst of ontslagen. Ook visiteerden gedeputeerden de krankzinnigengestichten. Wie iets dieper in de geschiedenis van de psychiatrische zorg in Gelderland wil duiken, ontkomt bijna niet aan het archief van GS.

De archieven van het provinciale bestuur zijn onmisbaar voor het krijgen van een goed beeld van veel aspecten van het dagelijkse leven in Gelderland:
Gedeputeerde Staten 1814-1949
Provinciale Staten 1814-1961
Provincale Staten Gedeputeerde Staten 1950-1979 

^{Afbeelding boven: Ontwerp van een provinciewapen van Gelderland, 1893-1941. Bron Gelders Archief 0039 - 977-0005, Public Domain Mark 1.0 licentie.
Afbeelding onder: Gelders provinciehuis by night, 1937. Bron: Gelders Archief, 1560-3408, Public Domain Mark 1.0 licentie.}