Op 2 oktober 1944 pakte de Duitse bezetter in het Gelderse Putten 659 mannen in de leeftijd van achttien tot vijftig jaar (bijna de gehele mannelijke beroepsbevolking) op en voerde ze weg naar concentratiekampen. De Duitsers schoten zeven andere mannen direct dood. Ruim honderd woningen werden in brand gestoken. Deze gebeurtenis, vandaag 73 jaar geleden, is de geschiedenis ingegaan als de razzia van Putten.
De razzia was een brute vergeldingsmaatregel van de bezetter voor de aanslag die het verzet een dag eerder had gepleegd op een auto met Duitse militairen. De bezetter bracht de opgepakte mannen in eerste instantie naar Kamp Amersfoort en later naar Neuengamme en andere concentratiekampen. Na de oorlog keerden slechts 48 overlevenden terug. Vijf daarvan overleden kort na terugkeer alsnog aan uitputting en verwondingen.
Vrijwilligers van het crowdsourcingproject ‘Met oprechte deelneming’ van het Gelders Archief maken een deel van de overlijdensakten van de slachtoffers nu toegankelijk.
Vrijwilligersproject
Bij dit project, dat loopt sinds 15 juni jl., indexeren vrijwilligers alle Gelderse overlijdensakten uit de periode 1951-1960. Een deel van deze akten heeft betrekking op mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het buitenland zijn omgekomen. Daaronder ook veel akten van slachtoffers van de razzia.
Dat er zoveel jaar na dato nog steeds overlijdensakten opduiken lijkt misschien vreemd, toch komt dat tot in het begin van de jaren vijftig nog vrij veel voor. Projectbegeleider Anthony Livius: "Na de Tweede Wereldoorlog telde Nederland zo’n half miljoen vermisten. Het Rode Kruis werd gevraagd om deze mensen te traceren. In de jaren die daarop volgden verzamelde deze organisatie gegevens van in het buitenland (vaak in concentratiekampen) overleden Nederlanders. Op basis van deze informatie werden slachtoffers officieel doodverklaard en door Nederlandse gemeenten alsnog vereeuwigd in een overlijdensakte. In de akte staat vermeld op welke datum en in welke plaats (bijvoorbeeld Oświęcim - Pools voor Auschwitz) de persoon was overleden. Een groot deel van deze akten zijn eind jaren veertig al opgesteld. Deze staan al online. Met ons huidige project kunnen we database completer maken."
Indrukwekkend
Vrijwilligers van het project gaven aan zeer onder de indruk te zijn van dit soort akten. Op het projectforum lieten zij berichtjes achter als: "Zo nu en dan krijg je koude rillingen van als je al die namen leest", en "ik word er zo emotioneel van dat ik uitlog en later weer verder ga. Ben nog nooit zo dicht bij de Tweede Wereldoorlog geweest."
Zo kwam een invoerder twee akten tegen op dezelfde pagina (zie foto) van een vader en een zoon die beiden waren opgepakt tijdens de razzia. Metselaar Muijn Bockhorst (47 jaar) overleed op 30 april 1945 in kamp Wöbbelin. Zijn negentienjarige zoon Maas Bockhorst (bakker van beroep) overleed een maand eerder op 15 maart 1945 in kamp Neuengamme. Dit zijn slechts twee voorbeelden van de ruim 125 akten van oorlogsslachtoffers die te vinden zijn in de Puttense overlijdensboeken van 1951 en 1952.
Digitaal beschikbaar
Binnenkort zullen deze, en alle andere Gelderse overlijdensakten uit de jaren vijftig, voor het eerst digitaal beschikbaar worden op onze website. Een vrijwilliger schreef: "Het ontsluiten en digitaliseren van deze data en het daarmee toegankelijk maken, lijkt mij van zeer grote waarde voor de nabestaanden."
Op de website van Stichting Oktober 44 is meer te lezen over de Puttense razzia en over de weggevoerde mannen.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal