Menu

De chat is beschikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 13:00 en 16:00 uur. Is de chat offline? Bekijk onze Veelgestelde vragen of stel uw vraag via ons contactformulier.

Uw zoekacties: Onderzoeksgidsen

Onderzoeksgidsen

Onderzoekgidsen

Deze onderzoeksgidsen bieden hulp bij het zoeken in het archief en bieden meer (achtergrond) informatie bij verschillende thema’s en de stukken die in het Gelders Archief in te zien zijn. 

Hoe zoekt u door de onderzoeksgidsen?

Door op een titel van een onderzoeksgids te klikken kunt u de inhoud van deze gids bekijken. Verder kunt u in de zoekbalk links bovenin zoeken op alle woorden die voorkomen in de onderzoeksgidsen.
 
beacon
 
 

Leenkamers

Hoe zoekt u door de archieven van de leenkamers?

Volg deze stappen:
  1. Stap 1

    Bepaal eerst welk leenkamerarchief in aanmerking komt voor nader onderzoek.
    Gebruik hiervoor het boek: Overzicht van leenkamers met leenaktenboeken en leenregisters in Gelderland (Studiezaalbibliotheek Gelders Archief).
    • Begin met de leenkamers die in de buurt liggen van het leengoed.
    • Zoek in de gepubliceerde leenkamerregisters, op naam of op plaats (digitaal):

    In de studiezaalbibliotheek

    vindt u:
    • Register op de Leenen van het Huis Bergh
    • Register op de Leenen der bannerheerlijkheid Baer en der heerlijkheid Lathum
    • Stichtsche, Gaasbeeksche en Overijsselsche Leenen gelegen in Gelderland
    • Leenregisters van de Proosdij van Emmerik
    • De leen-, keurmedige en tynsgoederen van de Sint Salvator-abdij te Prüm in Gelderland (de leenkamer van Klarenbeek)
    • Register op de Leenactenboeken van in Holland gelegen leenkamers betreffende leengoederen, gelegen in Gelderland
    • Zie ook het Register van de leengoederen van verschillende leenheren in het Graafschap Zutphen, 1699 - 1799: Een overzicht per ambt of plaats van lenen en aan welke leenkamers ze leenhorig zijn. Zie hiervoor het archief van de Staten van het kwartier van Zutphen (0005), inv. 1372 en 1373.
      Hiervan is ook een transcriptie met index: Tenten, M.V.T. (ed.), Register van leengoederen in de Graafschap Zutphen aangelegd in 1696/1697, publicatie Oost-Gelders Tijdschrift voor Genealogie en Boerderijgeschiedenis.

    Voor leenkamers buiten Gelderland die lenen hadden in Gelderland

    zoekt u in:
    • Overzicht van leengoederen van ‘buitenlandse’ leenkamers met lenen in de drie voormalige kwartieren in Gelderland, 1797, 1798 in het Bataafs Frans Archief (0016), inv.nr. 531
    • E.D. Eijken, Repertorium op de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen, 1379 - 1805, en wel voor Gelderland: deel 7, nrs. 1727-1799 en deel 8, nrs. 1800-1845
    • Bij hiaten in de leenadministratie is ontbrekende informatie soms terugvinden in de serie rekeningen in het Hertogelijk Archief (0001) en het archief van de Rekenkamer (0012) in verband met betaalde heergewaden
    • Er zijn in het verleden nogal eens processen gevoerd over geschillen betreffende lenen, leenvererving e.d. Deze kunt u vinden in de archieven van het Hof van Gelre en Zutphen (0124) en van de Leenkamer (0002), leenprocessen.
  2. Stap 2

    De registers verwijzen steeds naar een archief- en inventarisnummer in onze collectie. U kunt de archiefstukken inzien door op afspraak onze studiezaal te bezoeken. Op deze pagina leest u meer over het bezoeken van onze studiezaal en het maken van een reservering.

Wat zijn leenkamers?

Het leenstelsel of feodalisme

Een leenhof werd gevormd door een leenheer en zijn leenmannen. Leenheren (grootgrondbezitters) gaven grond, huizen of rechten in leen aan leenmannen, als dank of in ruil voor krijgsdiensten. Een leenkamer werd door de heer opgericht om de uitgifte van de lenen en de inning van heergewaden goed te kunnen administreren. Heergewaden waren een geldelijke vergoeding aan de leenheer wanneer een nieuwe leenman werd aangesteld. Met behulp van de door de leenheer opgestelde leenboeken/ leenprotocollen kan een opeenvolgende reeks ‘bezitters’ opgespoord worden. Veel leengoederen werden in de loop der tijd erfelijk en de verwantschap werd vaak genoemd, zodat familiebanden met behulp van de leenboeken aardig gereconstrueerd kunnen worden. Bovendien gaan deze archieven veel verder terug dan de Doop-Trouw-Begraafboeken. Ook zijn ze van belang voor onderzoek naar veldnamen.

Afschaffing leenstelsel

Het leenstelsel werd in 1798 afgeschaft, maar de leenadministratie liep soms nog een aantal jaren door tot 1811. De leenman werd eigenaar, van een schadeloosstelling voor de leenheer kwam niets terecht.De leenkamersOm de uitgifte van lenen en de inning van de heergewaden goed te administreren richtte de leenheer na verloop van tijd een leenkamer op. Het archief van de leenkamer kan bestaan uit:
  • Leenprotocollen of leenaktenboeken

    De leengriffier van de leenheer schreef een afschrift van de leenakte in de leenprotocollen of leenaktenboeken. In deze leenaktenboeken staan de akten vaak in chronologische volgorde. Toevoegingen uit latere jaren werden er echter ook wel eens tussen geschreven. De bezegelde oorkonde van de belening werd aan de leenman uitgereikt en opgeborgen in diens eigen administratie, bijvoorbeeld een familiearchief.
    In leenaktenboeken staan niet alleen de afschriften van leenakten maar soms ook o.a. testamenten (namen familieleden, woonplaatsen), volmachten (woonplaatsen), akten van bezwaring, akten van magescheid (verdeling van de boedel in legitieme porties bij afwezigheid van testament)
  • Leenrepertoria of leenregisters

    Om te kunnen controleren wie welk leen bezat en of de leenman wel aan zijn verplichtingen had voldaan werden er soms leenregisters aangelegd, die geografisch waren ingedeeld. Onder de verkorte inhoud van de akte staan de opeenvolgende leenmannen.

Literatuur/ Nadere toegangen

  • Beelaerts van Blokland, W.A., De praktijk van het leenrecht Leiden 1910
  • Beynum, J. van -, Hoe werkt een leenkamer? Gens Nostra 37 (1982), p. 321-329
  • De Monté Ver Loren, J.P.H. en J.E. Spruit, Hoofdlijnen uit de ontwikkeling der rechterlijke organisatie in de Noordelijke Nederlanden tot de Bataafse omwenteling (Deventer, 1982)
  • Kort, J.C. -, Leenkamers en genealogisch onderzoek voornamelijk in Holland. Gens Nostra 44 (1989), p. 445-448
  • Kort, J.C. -, Overzicht van de leenkamers in Holland, Den Haag, 1987 (Publicatiereeks van het Algemeen Rijksar¬chief, nummer 1)
  • Mensema, A.J., -, Repertoria op de registers van de particuliere leenkamers in Overijssel, 1400-1809, Zwolle, 1988 (Uitgaven van het rijksarchief in Overijssel, nr. 15-17)
Gepubliceerde leenregisters/repertoria in de Bibliotheek van het Gelders Archief
  • S336.1 (Vereniging Veluwse Geslachten) publikatie 217A & 217B Maren, J.W. van; Veldhuizen, A. van; Klaasen, R. (eds.); Register op de Lenen en Tinsen van het Huys Scherpenzeel (Barneveld 1995)
  • 6404 Woudenberg, H.M. van (ed.), Repertorium van de beleningen van het Huis Scherpenzeel (Scherpenzeel z.j)
  • 4488 Nieuwenhuis, W.H.M., Repertorium op de beleningen van de Hofsteden rond de Holevoet te Scherpenzeel (Het Voorde, het Clooster, Geitenbeek, Coutijs, Klein Lambalgen, Vlastuin en de Ruigehoef) (Scherpenzeel 1989)
  • 4297/ 2 Kort, J.C., Repertorium op de lenen van de graaf van Holland in Gelre 1279-1646 (Rotterdam 1987)
  • 4298 Kort, J.C.; Repertorium op de lenen van de graaf van Holland in Gelre 1279-1646 Vervolg (Rotterdam 1988)
  • 3920 Kort, J.C., Leenhoven van de heren van Vianen, 1292-1666 in: Ons Voorgeslacht 1985
  • III - 234 A (Band 8) Dösseler, E. en Oediger, F.W., Die Lehnregister des Herzogtums Kleve

Meer weten over het leenstelsel?

Op Wikipedia leest u meer over het leenstelsel, leenkamers en feodalisme.
 
 
 

Contact

location Westervoortsedijk 67-D
     6827 AT Arnhem
     (parkeerplaats aan de
     Mercatorweg)

E-mail Contactformulier
Telefoon  Telefoon
calender2 Openingstijden studiezaal