Menu

De chat is beschikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 13:00 en 16:00 uur. Is de chat offline? Bekijk onze Veelgestelde vragen of stel uw vraag via ons contactformulier.

0001 Graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen

Archieftoegang

Hier vindt u de inventaris van een archieftoegang. Hierin staat beschreven welke stukken zich in dit archief bevinden. 
 
Het nummer dat voor de titel van het archief staat is het toegangsnummer van dit archief. Het nummer dat voor de beschrijving van een stuk staat is het inventarisnummer. 
  • Bij ‘Kenmerken’ vindt u algemene informatie over dit archief
  • Bij ‘Inleiding’ vindt u achtergrondinformatie over dit archief, denk hierbij aan de openbaarheid, de archiefvormer en de oorsprong en opbouw van het archief.
  • Bij ‘Inventaris’ vindt u de lijst met beschrijvingen van stukken die zich in dit archief bevinden. 

Hoe zoekt u door een archieftoegang?

Klik op de zoekbalk links bovenin en voer uw zoekterm(en) in. Klik vervolgens op ‘zoek’.
Onder ‘Gevonden archiefstukken’ verschijnen de beschrijvingen van stukken uit dit archief waar deze term in voorkomt. Om te zien in welk deel van het archief deze stukken zitten klikt u op ‘Inventaris’. Dor telkens te klikken op het woord/de woorden die vetgedrukt worden weergegeven komt u uit bij de (met geel gemarkeerde) zoektermen. 

Welke archieftoegangen heeft het Gelders Archief?

Bekijk het Archievenoverzicht  om te zien welke archieven zich in het Gelders Archief bevinden. Deze zijn niet allemaal geïnventariseerd en beschikbaar voor inzage. Als er geen inventarislijst beschikbaar is, is dit archief helaas nog niet in te zien. 
 

 

Door leestekens in uw zoekopdracht te gebruiken, zoekt u specifieker of juist breder:

  • Gebruik een vraagteken (?) om één letter te vervangen.
  • Gebruik een sterretje (*) om meer letters te vervangen.
  • Gebruik een dollarteken ($) voor uw zoekterm voor resultaten die op elkaar lijken.
  • Gebruik een minteken (-) om zoektermen uit te sluiten.
  • Gebruik een Dubbele aanhalingstekens (" ") aan het begin en einde van uw zoektermen om naar de exacte combinatie van woirden te zoeken.

Voorbeelden van het gebruik van deze leestekens en meer zoektips vindt u hier.

beacon
Naar boven om te zoeken
0001   Graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen
Inventaris
Inleiding
Inventaris
1. Graven van Zutphen
2. Graven, later hertogen, van Gelre, graven van Zutphen
2.01. Gerard
N.B. * ca. 1185, graaf van Gelre en Zutphen 1207-1229, overl. 1229, zn. van Otto I en Richardis van Scheyern-Wittelsbach; tr. Margaretha van Brabant, overl. 1231, dr. van Hendrik I, hertog van Brabant en Mathilde van Vlaanderen-Boulogne.
2.02. Otto II
N.B. * ca. 1215, graaf van Gelre en Zutphen 1229-1271, overl. 1271, zn. van Gerard en Margaretha van Brabant; tr. 1e Margaretha van Kleef, overl. 1251, dr. van Dirk IV, graaf van Kleef en Mechteld van Dinslaken; tr. 2e Philippa van Dammartin, overl. 1280, dr. van Simon van Dammartin, graaf van Ponthieu en Maria van Ponthieu-Aumâle (tr. 1e Raoul van Issoudun, graaf van Eu en 2e Raoul van Coucy).
0001 Graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen
Inventaris
2. Graven, later hertogen, van Gelre, graven van Zutphen
2.02.
Otto II
N.B. * ca. 1215, graaf van Gelre en Zutphen 1229-1271, overl. 1271, zn. van Gerard en Margaretha van Brabant; tr. 1e Margaretha van Kleef, overl. 1251, dr. van Dirk IV, graaf van Kleef en Mechteld van Dinslaken; tr. 2e Philippa van Dammartin, overl. 1280, dr. van Simon van Dammartin, graaf van Ponthieu en Maria van Ponthieu-Aumâle (tr. 1e Raoul van Issoudun, graaf van Eu en 2e Raoul van Coucy).
laatste wijziging 06-11-2024
6 gedigitaliseerd
totaal 12 bestanden
2.03. Reinoud I
N.B. * ca. 1255, graaf van Gelre en Zutphen 1271-1326, overl. 1326, zn. van Otto II en Philippa van Dammartin; tr. 1e Ermgard van Limburg, overl. 1283, dr. van Walram IV, hertog van Limburg en Jutta van Kleef; 2e Margaretha van Vlaanderen (1272-1331), dr. van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen en Isabella van Luxemburg.
2.04. Reinoud II
N.B. * ca. 1295, regent van Gelre en Zutphen 1318-1326, graaf van Gelre en Zutphen sinds 1326, 1339 in de rijksvorstenstand verheven als hertog van Gelre en graaf van Zutphen, overl. 1343, zn. van Reinoud I en Margaretha van Vlaanderen; tr. 1e Sophia Berthout van Mechelen, overl. 1329, dr. van Floris Berthout, heer van Mechelen en Mathilde van der Mark; tr. 2e Eleonora van Engeland (1318-1355), dr. van koning Eduard II en Isabella van Frankrijk.
2.05. Reinoud III
N.B. * 1333, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1343-1361 en 1371, overl. 1371, zn. van Reinoud II en Eleonora van Engeland; tr. Maria van Brabant (ca. 1325-1399), dr. van hertog Jan III en Maria van Évreux.
2.06. Eduard
N.B. * 1336, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1361-1371, overl. 1371, zn. van Reinoud II en Elleonora van Engeland; tr. Catharina van Beieren (1358-1400), dr. van Albrecht, hertog van Beieren en graaf van Henegouwen en Holland en Margaretha van Brieg (tr. 2e Willem I van Gulik, hertog van Gelre, zie ald.).
2.07. Mechteld
N.B. * ca. 1325, hertogin van Gelre en gravin van Zutphen 1371-1379, overl. 1384, dr. van Reinoud II en Sophie Berthout; tr. 1e Godfried van Loon en Chiny, overl. 1342, zn. van Dirk van Heinsberg, graaf van Loon en Chiny en Kunigunde van der Mark; tr. 2e Johan I, graaf van Kleef (1292/1293-1368), zn. van Dirk VI en Margaretha van Kyburg; tr. 3e Jan van Chatillon, graaf van Blois, overl. 1381, zn. van Lodewiijk I en Johanna van Henegouwen-Beaumont.
Voor een regestenlijst van haar archief door M. Flokstra zie inv.nr. 5334. Over haar correspondentie: B. Sternberg, 'Die Briefsammlung der Mechtild von Geldern (um 1320-1384)', U. Ludwig en T. Schilp (ed.), Mittelalter an Rhein und Maas. Beiträge zur Geschichte des Niederrheins. Dieter Geuenich zum 60. Geburtstag. Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas 8 (Münster 2004) 107-123 en R. in 't Velt, “To a dear and merciful woman”. Exploring the letter collection of Mechtild of Guelders, duchess-pretender of Guelders, 1365-1380. Master’s thesis Ancient, Medieval and Renaissance Studies, Utrecht University, 2022.
2.08. Willem I van Gulik
N.B. * 1363, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1371-1402, hertog van Gulik 1393-1402, overl. 1402, zn. van Willem II, hertog van Gulik en Maria van Gelre; tr. Catharina van Beieren-Holland (1358-1400), dr. van Albrecht, hertog van Beieren en graaf van Holland en Margaretha van Brieg (tr. 1e hertog Eduard van Gelre, zie ald.).
Zijn vader trad aanvankelijk op als zijn voogd (momber), maar noemde zich vanaf 1374 hertog van Gelre, zijn moeder komt sindsdien voor als hertogin van Gelre; beiden oefenden binnen het Overkwartier gezag uit (vgl. J. Benders, 'De munten van Willem van Gulik en Gelre uit het Overkwartier (1372-1393)', Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 107 (2020) 33-37).
2.09. Reinoud IV van Gulik
N.B. * ca. 1365, hertog van Gelre en Gulik en graaf van Zutphen 1402-1423, overl. 1423, zn. van van hertog Willem II van Gulik en Maria van Gelre; tr. Maria van Harcourt (1380- 1428/1429), dr. van Johan VI, graaf van Harcourt en Aumâle en Catharina van Bourbon (tr. 2e Ruprecht van Gulik en Berg, overl. 1431).
2.10. Arnold van Egmond
N.B. * 1410, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1423-1465 en 1471-1473, overl. 1473, zn. van Jan II, heer van Egmond en Maria van Arkel; tr. Catharina van Kleef (1417-1479), dr. van Adolf I, hertog van Kleef en Maria van Bourgondië.
2.11. Adolf van Egmond
N.B. * 1438, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1465-1471 en 1477, overl. 1477, zn. van Arnold en Catharina van Kleef; tr. 1463 Catharina van Bourbon (ca. 1440-1469), dr. van Karel I, hertog van Bourbon en Agnes van Bourgondië.
2.12. Karel van Bourgondië
N.B. * 1433, hertog van Zutphen en graaf van Gelre 1473-1777, overl. 1477, zn. van Philips, hertog van Bourgondië en Isabella van Portugal; tr. 1e 1440 Catharina van Valois (1428-1446), dr. van koning Karel VII van Frankrijk en Maria van Anjou; tr. 2e 1454 Isabella van Bourbon (1436-1465), dr. van hertog Karel I en Agnes van Bourgondië; tr. 3e 1468 Margaretha van York (1446- 1503), dr. van hertog Richard en Cecily Neville.
2.13. Maria van Bourgondië en Maximiliaan en Philips van Oostenrijk
N.B. Maria van Bourgondië, * 1457, hertogin van Gelre en gravin van Zutphen 1477-1482, overl. 1482, dr. van Karel van Bourgondië en Isabella van Bourbon; tr. 1477 Maximiliaan, aartshertog van Oostenrijk, hertog van Gelre en graaf van Zutphen (als zaakwaarnemer van zijn vrouw en voogd voor zijn zn. Philips) 1477-1492, (1459-1519), zn. van keizer Frederik III van Duitsland en Eleonora Helena van Portugal.
Zie ook onder Karel van Bourgondië.
2.14. Karel van Egmond
N.B. * 1467, hertog van Gelre en graaf van Zutphen (1477-1483) 1492-1538, overl. 1538, zn. van Adolf van Egmond en Catharina van Bourbon; tr. 1518 Elisabeth van Brunswijk-Lüneburg (1494-1572), dr. van hertog Hendrik VII en Margaretha van Saksen.
Zijn testament bevindt zich niet in dit archief maar wel in het Österreichisches Staatsarchiv: AT-OeStA/HHStA UR LUK 189, in druk: A.P. van Schilfgaarde, 'Het testament van hertog Karel van Gelre en zijn afstammelingen', Bijdragen en Mededelingen Gelre LI (1950) 30-34. Een gedeeltelijk Nederlands afschrift bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek Groningen, vgl. Dezelfde, 'Nadere gegevens over het testament van hertog Karel van Gelre en zijn afstammelingen', Ibid. LVI (1957) 199-211. Voor zijn geboortehoroscoop zie inv.nr. 1698 en de aantekeningen daarbij.
2.15. Philips van Oostenrijk
N.B. * 1478, aartshertog van Oostenrijk, hertog van Gelre en graaf Zutphen 1506, overl. 1506, zn. van Maximiliaan, aartshertog van Oostenrijk en Maria, hertogin van Bourgondië; tr. 1496 Johanna van Castilië (1479-1555), dr. van Ferdinand II, koning van Aragon en Isabella I, koningin van Castilië.
2.16. Karel V van Oostenrijk
N.B. * 1500, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1506-1513, overl. 1558, zn. van Philips van Bourgondië en Johanna van Castilië; tr. 1526 Isabella van Portugal (1503-1539), dr. van koning Emanuel I en Maria van Aragon.
Zie ook inv.nrs. 5105-5108.
2.17. Willem II van Kleef
N.B. * 1516, hertog van Gelre en graaf van Zutphen 1538-1543, overl. 1592, zn. van Johan III, hertog van Kleef, Gulik en Berg en Maria van Gelre; tr. 1e 1541 Jeanne III van Albret (1528-1572), dr. van Hendrik, koning van Navarra en Margaretha van Valois (nietig verklaard); tr. 2e 1546 Maria van Oostenrijk (1531-1581), dr. van Ferdinand van Oostenrijk en Anna van Bohemen.
Zie voor beleningen tijdens zijn regering GldA, 0002 Leenkamer van Gelre en Zutphen.
3. Rechten en bezittingen
4. Financieel beheer
5. Inventarissen en andere stukken betreffende het beheer van het archief
6. Stukken niet behorend tot dit archief of waarvan het verband met dit archief onduidelijk is
7. Niet bewaard gebleven charters
N.B. In de loop van de tijd zijn zeer veel archiefbescheiden uit de Gelderse landsheerlijke archieven verloren gegaan, deels al tijdens de landsheerlijke periode, deels daarna, tot aan het begin van het moderne archiefwezen in de negentiende eeuw en zelfs ook nog tijdens die periode (vgl. inv.nr. 5270 met regesten).
In de door G. van Hasselt, I.A. Nijhoff en hun opvolgers vervaardigde beschrijving van de Charterverzameling (bekend onder nr. 0243, zie inv.nrs. 5296 e.v.), is een aantal nummers opgenomen behorend tot het archief van de graven en hertogen dat tegenwoordig ontbreekt. Dit betreft vooral charters die ter hand gesteld waren aan P. Bondam, maar niet zijn teruggekeerd. Zij zijn hieronder gespecificeerd.
Daarnaast zijn in het Koninklijk Huisarchief twee inventarissen van archivalia uit het Gelderse hertogelijke archiefdepot in het kasteel te Buren bewaard gebleven. De daarin beschreven stukken zijn over het algemeen verloren gegaan. Voor regesten van deze deperdita zie inv.nr. 5270.
8. Appendix. Inventarisatie sinds de 19e eeuw
9. Concordansen
1012 Akte van bevestiging door Karel, hertog van Bourgondië van de akte van 1471.11.14 waarbij hertog Arnold hem verzoekt Gelre tot gehoorzaamheid te brengen en het beschermheerschap en bestuur op zich te nemen, 1471.12.01. 1 charter
N.B. Druk: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 513 (tekst door deze waarschijnlijk aangevuld).
Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië een aantal met name genoemde medestanders van hertog Arnold en van Johan I, hertog van Kleef uitzondert van het hem bij het verdrag van Sint-Omaars toegekende recht tot confiscatie van bezittingen van ingezetenen van de drie nederkwartieren
1015 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië verklaart diegenen die vanwege hertog Arnold een ambt bekleden in de aan oorkonder verpande landen van Gelre en Zutphen, daaruit niet te zullen ontzetten, behalve militaire bevelhebbers en domeinontvangers, die na het overlijden van hertog Arnold kunnen worden vervangen, 1472.12.28. 1 charter
N.B. Druk: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 535. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 142 (zie inv.nr. 5225).
1016 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië verklaart Willem, heer van Egmond en andere heren die hertog Arnold en (Johan I), hertog van Kleef gesteund hebben en hemzelf zullen steunen, te zullen handhaven in de pandrechten die zij in Gelre en Zutphen hebben, 1472.12.30. 1 charter
N.B. Druk: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 538. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 142 (zie inv.nr. 5225).
1017 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië verklaart met hertog Arnold te zijn overeengekomen na onderwerping van Gelre en Zutphen daar een jaarlijkse bede van 50000 Rijnsgulden gedurende tenminste tien jaar te zullen heffen, waarvan de opbrengst gelijkelijk zal toekomen aan beide hertogen, 1472.12.30. 1 charter
N.B. Druk: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 537. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 126-127 (zie inv.nr. 5225).
1018 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië bevestigt dat hij van hertog Arnold Gelre en Zutphen in pand heeft genomen en deze het levenslang vruchtgebruik en bestuur daarvan overlaat behoudens het bezit van vier versterkte plaatsen, met speciale bepalingen betreffende stad en kasteel Grave, een en ander conform de hierin opgenomen akte van verpanding van 1472.12.07 waarbij hertog Arnold verklaarde te hebben verpand om te voorzien in zijn armoede en tegen betaling van een pandsom van 300.000 Rijnsgulden, onder voorbehoud van recht tot lossing voor hemzelf en zijn erfgenamen (behalve zijn zn. Adolf en diens nageslacht) en met het verzoek aan de keizer de verpanding te bevestigen, 1472.12.30. 1 charter
N.B. Regest: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 536. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 133-135 (zie inv.nr. 5225).
1019 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië hertog Arnold toestaat zijn echtgenote Catharina voor haar wangedrag te straffen aan haar goederen, 1472.12.30. 1 charter
N.B. Druk: Pontanus, Historiae Gelricae, 549. Regest: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 541. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 141vo (zie inv.nr. 5225).
1020 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië verklaart dat hij ter aanvulling op het bepaalde in het verdrag van Sint-Omaars nog acht met name genoemde personen uit de nederkwartieren ter bestraffing aan hertog Arnold overlaat en belooft geen raadkamer in Gelre en Zutphen te zullen instellen bij diens leven, 1472.12.30. 1 charter
N.B. Druk: Pontanus, Historiae Gelricae, 547-548. Regest: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 540. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 140vo-141 (zie inv.nr. 5225).
Akte van schuldbekentenis van Karel, hertog van Bourgondië aan hertog Arnold groot 92000 Rijnsgulden, wegens de verpanding van Gelre
Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië verklaart de beschikkingen van hertog Arnold inzake diens nalatenschap te zullen eerbiedigen, behoudens eventuele inbreuken op zijn pandrecht op Gelre en op de bepalingen van het verdrag van Sint-Omaars
1025 Akte waarbij Karel, hertog van Bourgondië hertog Arnold c.s. in bescherming neemt en vrijgeleide geeft, 1472.12.30. 1 charter
N.B. Druk: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 542. Afschrift in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 128-129 (zie inv.nr. 5225).
1026 Akte van approbatie door Karel, hertog van Bourgondië aan hertog Arnold van de verpanding van Gelre en Zutphen d.d. 1472.12.07 met regeling van de wijze van lossing, 1472.12.30. Afschrift, waarschijnlijk gelijktijdig. 1 stuk
N.B. Regest: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 533.
1027 Akten waarbij Karel, hertog van Bourgondië a) aan hertog Arnold in afwijking van het verdrag van Sint-Omaars nog acht personen uit de nederkwartieren ter bestraffing overlaat en belooft geen raadkamer in Gelre en Zutphen te zullen instellen bij diens leven, b) hem toestaat ter bestraffing van zijn echtgenote Catharina vrijelijk over haar goederen te beschikken en c) belooft de opstandige steden Nijmegen en Venlo na verovering geheel te zullen ontmantelen, 1472.12.30. Afschriften, waarschijnlijk gelijktijdig. 1 stuk
N.B. Vgl. voor originelen van a) en b) respectievelijk inv.nrs.1020 en 1019. Druk van c): Pontanus, Historiae Gelricae, 547, regest: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 543 (naar de originelen). Een ander afschrift van c) in het verloren gegane Primus Liber Copiarum fo. 144 (zie inv.nr. 5225).
Gelijkluidende brieven van Karel, hertog van Bourgondië aan de steden Zutphen en Nijmegen betreffende het gerucht dat hij hertog Adolf gevangen houdt en zijn bemoeienis met het conflict tussen Adolf en zijn vader, 1470.
1607 Brief van Karel, hertog van Bourgondië aan de hoofdsteden van Gelre, met uiteenzetting van zijn handelwijze inzake het conflict tussen hertog Arnold en zijn zoon Adolf. Fragment, 1471.03.16. Gelijktijdig afschrift. 1 stuk
N.B. Druk: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 505 (naar inv.nr. 1761, fo. 58-61). Geliasseerd geweest.
1608 Bevelschrift van Karel, hertog van Bourgondië aan de Raad van Brabant, met bevel ongehoorzame Geldersen te beletten in Brabant handel te drijven, 1471.09.24. 1 charter
N.B. Wegens de verwoesting door Nijmegen, Zutphen en Arnhem van het aan de heer van Egmond toebehorende slot Vrienenstein (bij Driel, tegenwoordig aldaar Vredestein), dat Karel onder zijn bescherming geplaatst had. Zie Van Gent, Landdagen, nr. 2081.
1609 Brief van Karel, hertog van Bourgondië aan bannerheren, ridderschappen, steden en gemeenten, de partij van jong-hertog Adolf houdend, te Arnhem bijeen, inzake zijn bemiddeling tussen hen en hun tegenstanders, de hertogen van Gelre en Kleef en de heren van Egmond en Culemborg, 1472.07.29. Afschrift, waarschijnlijk gelijktijdig. 1 stuk
N.B. Regest: Nijhoff, Gedenkwaardigheden IV, 525.Zie Van Gent, Landdagen, nr. 709.
laatste wijziging 25-10-2025
13,415 beschreven archiefstukken
5,239 gedigitaliseerd
totaal 117,763 bestanden

Kenmerken

Datering:
(969) 1107-1543 (2020)
Auteur:
I.A. Nijhoff; A.H. Martens van Sevenhoven; P.J. Meij; A.H. Jenniskens; J. den Draak; M. van Driel; red. F.J.W. van Kan
Jaar van publicatie:
2020
Categorie:
  • Zonder categorie
laatste wijziging 25-10-2025
13,415 beschreven archiefstukken
5,239 gedigitaliseerd
totaal 117,763 bestanden

Contact

location Westervoortsedijk 67-D
     6827 AT Arnhem
     (parkeerplaats aan de
     Mercatorweg)

E-mail Contactformulier
Telefoon  Telefoon
calender2 Openingstijden studiezaal

Handige links