Menu

De chat is beschikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 13:00 en 16:00 uur. Is de chat offline? Bekijk onze Veelgestelde vragen of stel uw vraag via ons contactformulier.

Uw zoekacties: ORA Huissen en Malburgen

0569 ORA Huissen en Malburgen

Archieftoegang

Hier vindt u de inventaris van een archieftoegang. Hierin staat beschreven welke stukken zich in dit archief bevinden. 
 
Het nummer dat voor de titel van het archief staat is het toegangsnummer van dit archief. Het nummer dat voor de beschrijving van een stuk staat is het inventarisnummer. 
  • Bij ‘Kenmerken’ vindt u algemene informatie over dit archief
  • Bij ‘Inleiding’ vindt u achtergrondinformatie over dit archief, denk hierbij aan de openbaarheid, de archiefvormer en de oorsprong en opbouw van het archief.
  • Bij ‘Inventaris’ vindt u de lijst met beschrijvingen van stukken die zich in dit archief bevinden. 

Hoe zoekt u door een archieftoegang?

Klik op de zoekbalk links bovenin en voer uw zoekterm(en) in. Klik vervolgens op ‘zoek’.
Onder ‘Gevonden archiefstukken’ verschijnen de beschrijvingen van stukken uit dit archief waar deze term in voorkomt. Om te zien in welk deel van het archief deze stukken zitten klikt u op ‘Inventaris’. Dor telkens te klikken op het woord/de woorden die vetgedrukt worden weergegeven komt u uit bij de (met geel gemarkeerde) zoektermen. 

Welke archieftoegangen heeft het Gelders Archief?

Bekijk het Archievenoverzicht  om te zien welke archieven zich in het Gelders Archief bevinden. Deze zijn niet allemaal geïnventariseerd en beschikbaar voor inzage. Als er geen inventarislijst beschikbaar is, is dit archief helaas nog niet in te zien. 
 

 

beacon
 
 
Inleiding
1. Openbaarheid en citeren
2. De Kleefsche Enclaves
3. Huissen en Malburgen
0569 ORA Huissen en Malburgen
Inleiding
3.
Huissen en Malburgen
Het drostambt Huissen heeft oorspronkelijk, wat de rechtspraak betreft, omvat het gericht der stad Huissen met het schependom, dat volgens VAN DER AA (Aardrijkskundig Woordenboek) niet aan de stad grensde maar er ongeveer 1 Km. ten Zuiden van lag; voorts het richterambt Huissen en het richterambt Malburgen. De stad Huissen ontving in het jaar 1348 stedelijke rechten; het magistraatscollege zal toen bestaan hebben uit 1 burgemeester en 7 schepenen, welk aantal later, blijkens een reglement van 1717, was teruggebracht tot 1 burgemeester en 2 schepenen (Verslag van de Landdrost van Gelderland aan de Minister van Finantiën enz., 16 Nov. 1808).
Oorspronkelijk vervulde de drost of ambtman de functie van richter. Een oorkonde van het jaar 1361 (ILGEN, Quellen, II, 1, n°.112) zegt, dat de door de graaf van Kleef tot drost en ambtman van Huissen en Malburgen benoemde OTTO VAN BYLANDT moest ¿richten enen ygelicken, recht unde vondenisse te doen na stederecht end lantrecht, also als dat gelegen is".
In 1394 (ILGEN, Quellen, II, 1, n°.216) werd bepaald, dat de ambtman zelf richter mocht zijn, dan wel, onder nadere goedkeuring van de landsheer, een richter mocht benoemen. Van deze bevoegdheid schijnt niet dadelijk gebruik te zijn gemaakt. Niet voor 1443 (ILGEN, Quellen, II,1,n°.309 treft men een richter van Huissen en Malburgen aan, die blijkens een acte van het jaar 1465 (ILGEN, Quellen, II, 1, n°.343) betiteld wordt als richter van het richterambt Huissen en Malburgen, en die ieder ¿na scepenen vondenisse gericht und recht" moest laten wedervaren.
Bij Koninklijke verordening van 3 October 1753 werd ingesteld één gericht van Huissen, Zevenaar en de Lymers (Scotti, Sammlung der Gesetze und Verordnungen in Cleve-Mark, n°.1682). Dit gericht was samengesteld uit een richter en twee gerichtsschrijvers, waarvan één te Huissen en één te Zevenaar zou zitting houden. Aangezien hieruit zowel als uit de archieven zelve blijkt, dat er nà 1753 twee administraties zijn blijven bestaan, is het archief van Huissen ook na die datum afzonderlijk beschreven, waarbij evenwel in acht dient te worden genomen, dat in het gedeelte van het archief, dat te Zevenaar werd gevormd, stukken betreffende Huissen worden aangetroffen. De algemene administratie van het gecombineerde gericht toch werd te Zevenaar gevoerd, alwaar ook de vaste standplaats van de richter was.
Huissen en Malburgen werden bij tractaat van 5 Januari 1800 door de Fransen aan de Bataafse Republiek afgestaan. Dit tractaat is evenmin als de conventie van 14 november 1802, waarbij Huissen en Malburgen met Zevenaar door de koning van Pruisen aan de Bataafse Republiek werden afgestaan, tot uitvoering gekomen. Van 1806 tot 1808 behoorden Huissen en Malburgen tot het groothertogdom Berg en vanaf 1808 tot aan de inlijving bij Frankrijk maakte het gebied deel uit van het koninkrijk Holland. Gedurende deze perioden valt er geen verschil met vroeger in de behandeling der zaken op te merken, terwijl van 1800 tot 1811 één en dezelfde persoon richter was. Er was derhalve geen aanleiding om voor die perioden afzonderlijke afdelingen van het archief te vormen.
Na de inlijving behoorde het gebied van het gericht tot het arrondissement Tiel, kanton Bemmel (Decrét Imperial van 21 October 1811, Fortuyn, Verzameling van wetten en besluiten, III, blz.361) *  . Na de verdrijving der Fransen nam de Pruisische regering wederom bezit van het gebied en in April van het jaar 1815 volgde toen de instelling van het Koninklijk Land- en Stadgericht van Zevenaar, waartoe ook Huissen en Malburgen behoorden. Dit gericht werd korte tijd voorafgegaan door het Koninklijk Vredegericht van Zevenaar, dat eveneens Huissen en Malburgen omvatte. Het Koninklijk Land- en Stadgericht van Zevenaar is tot aan de overdracht van het gebied aan Nederland in 1816 in werking geweest.
Het archief van het voormalige gericht Huissen en Malburgen werd door de keizerlijke procureur bij het Tribunal van eerste aanleg te Tiel op 18 October 1811 overgenomen van de oud-secretaris bij het gericht, J. F. PILGRIM, te Huissen. Op 25 April 1812 en 15 Februari 1813 zond deze nog enige later gevonden stukken op (Depot Rechtbank Tiel, Copie verbalen 1811, m.s., R.A. in Gelderland). Volgens een mededeling van de oud-secretaris DE BEQUIGNOLE, geschreven op een thans niet meer aanwezig gesloten testament, dat met enige andere stukken uit het vuur was gered, zouden in het jaar 1795 de Franse troepen bij hun overgang over de rivieren, toen de hoofdmacht op het stadhuis te Huissen was gelegerd, de aldaar berustende archieven voor het grootste deel hebben verbrand.
Een gedeelte van het archief berustte te Zevenaar; dit is door de rechtbank van eerste aanleg te Tiel overgenomen van die te Arnhem door tussenkomst van de Gouverneur der provincie (Depot Rechtbank Tiel, Copie verbalen enz.) Dit geschiedde op 23 November 1816 en was een uitvloeisel van het Koninklijk besluit van 17 juni 1816 (Staatsblad n°.28). Bij proces-verbaal van overdracht van 23 October en 13 November 1880 is het gehele archief daarna overgegeven aan het Provinciaal Archief van Gelderland.
Het is moeilijk zich een juist denkbeeld te vormen van de rechtspraak, doordat van het oudere gedeelte van het archief nagenoeg niets bewaard is gebleven.
Vast staat, dat onderscheid moet worden gemaakt tussen de rechtspraak in de stad en in het ambt.
Waarschijnlijk zullen schepenen in de stad en het schependom de volledige rechtspraak hebben gehad. Uit het nog aanwezige schepenprotocol van 1543-1552 (Inv.n°.2942) blijkt, dat in voluntaire zaken door twee schepenen werd recht gesproken; ook wel, wat echter minder voorkomt, door een burgemeester en twee schepenen. In het midden der 18e eeuw was deze toestand nog dezelfde blijkens het protocol van obligatiën van 1738-1786 (lnv.n°.2943). In de ambten heeft de voluntaire rechtspraak berust bij richter en schepenen van het ambt Huissen, resp. ambt Malburgen. Slechts voor wat laatstgenoemd ambt betreft is ons dit bekend uit een protocol in het archief (transporten, 1730-1785 Inv.n°.2945).
Ten gevolge van de nieuwe inrichting van de justitie na de invoering van de Codex Fridericianus in 1749, kwam in de oude toestand verandering. De criminele en civiele rechtspraak werd voor het grootste gedeelte aan de gerichten ontnomen en toegewezen aan het Hof te Kleef, later te Düsseldorp. De rechtspraak werd toen uitgeoefend door de richter, wiens competentie omschreven is in de inleidende noot bij het gericht van Zevenaar en de Lymers (zie aldaar.). Hierbij dient echter te worden opgemerkt, dat in het gericht Huissen ook nà die tijd in voluntaire zaken rechtspraak van schepenen wordt aangetroffen. De zogenaamde drie gerichtsschepenen, een burgemeester en twee schepenen, vervingen namenlijk de richter bij afwezigheid in de rechtspraak in voluntaire zaken, welker behandeling geen uitstel kon lijden. Als zodanig kwamen in de eerste plaats in aanmerking testamenten; bij transportacten en obligaties zal men meestal de rechter zelf als oorkonder aantreffen.
Huissen appelleerde op schepenen van Kleef; wie appelleren wilde moest van te voren 22 oude schilden in de schepenkist leggen, welke verbeurd zouden zijn, als het appel afgewezen werd. In 1557 werd een nieuwe ordonnantie op de appellen vastgesteld, welke voornamelijk ten opzichte van de kosten, aan het appel verbonden, wijziging van de vroegere ordonnantie inhield. (J. S. VAN VEEN, Rechten der stad Huissen, in Versl. en Mededl. Oud Vaderl. Recht, zesde deel, blz.529 vlg.).
4. Lijst van richters
N.B. Deze lijst is niet volledig. De jaren, waarin de verschillende richters werden aangetroffen, zijn vóór hun namen vermeld. Bij ieder is de meest voorkomende titulatuur aangegeven.
Inventaris

Kenmerken

Datering:
1543-1811
Auteur:
D.P.M. Graswinckel
 
 
 

Contact

location Westervoortsedijk 67-D
     6827 AT Arnhem
     (parkeerplaats aan de
     Mercatorweg)

E-mail Contactformulier
Telefoon  Telefoon
calender2 Openingstijden studiezaal