0520
Huis Hackfort
Inleiding
4. Geschiedenis van het huis en zijn bewoners
N.B. Zie voor een uitvoerig overzicht F. Keverling Buisman (red.), Hackfort: Huis en landgoed. Utrecht, 1998.
N.B. Zie voor een uitvoerig overzicht F. Keverling Buisman (red.), Hackfort: Huis en landgoed. Utrecht, 1998.
4.1. Het huis Hackfort c.a
0520 Huis Hackfort
Inleiding
4. Geschiedenis van het huis en zijn bewoners
N.B. Zie voor een uitvoerig overzicht F. Keverling Buisman (red.), Hackfort: Huis en landgoed. Utrecht, 1998.
N.B. Zie voor een uitvoerig overzicht F. Keverling Buisman (red.), Hackfort: Huis en landgoed. Utrecht, 1998.
4.1.
Het huis Hackfort c.a
laatste wijziging 20-07-2021
Ongeveer twee kilometer ten westen van Vorden, halverwege de weg naar Bronkhorst en Steenderen, ligt het huis Hackfort aan de Baakse beek. Ter plaatse wordt dit water de Hackfortse beek genoemd. Het huis wordt omgeven door een parkbos en links voor het huis ligt aan de beek een korenwatermolen.
De geschiedenis van Hackfort is terug te voeren tot 1324. Uit dat jaar stamt een akte, waarbij Jacob van der Weelle (H/I-1) * het goed Hackfort als een Gelders leen koopt van Willem van Bronckhorst * . Hier is er alleen nog maar sprake van een goed, niet van een huis. Dat moet in de periode tussen 1324 en 1392 gebouwd zijn, want in een akte uit 1392 wordt melding gemaakt van een belening met "dat huis Hacford, voorburcht en vesten" * .
In deze akte van 1392 wordt Jacob van Hackfort (H/III-1) door Willem van Bronckhorst beleend met Hackfort. De hertog van Gelre wordt daarbij niet vermeld. Hackfort komt (tot 1702) evenmin voor in de Gelderse leenregisters die in 1326 beginnen. Omdat het in 1392 wel verschijnt in de leenregisters van Bronkhorst, lijkt het erop dat de heren van Bronkhorst Hackfort geüsurpeerd hebben.
Van 1408 tot 1504 werden de heren van Hackfort tevens beleend met het huis Vorden, dat leenroerig was aan Keppel. Aan deze periode van eenherigheid zijn nog lange tijd enige gezamenlijke bestuursbemoeienissen van de heren van Hackfort en Vorden blijven herinneren. Zij oefenden namelijk gezamenlijk de functie uit van erfmarkerichter van de mark van Vorden * . Tot aan de opheffing van de mark in 1845 waren er dus altijd twee erfmarkerichters. Hun taken bestonden uit het beheer van en het toezicht op de woeste gronden en het afhoren van de rekeningen van de kerkmeester van de Hervormde Kerk te Vorden. Daarnaast droegen zij de zorg voor het kerk- en schoolgebouw en hadden zij het benoemingsrecht van de koster van de kerk * .
De heren van Hackfort hebben hun huis in de loop der eeuwen met een zekere regelmaat laten verbouwen. Helaas zijn er maar zeer weinig archivalia betreffende deze activiteiten bewaard gebleven. De kennis omtrent de bouwgeschiedenis is dan ook voornamelijk afgeleid uit bouwkundig onderzoek en opschriften van gevelstenen. Op basis van deze gegevens wordt vermoed dat de eerste verbouwing aan het huis heeft plaatsgevonden rond 1550, in opdracht van Bernt van Hackfort (H/VI-2) en zijn vrouw Margaretha van Egmond * . Waarschijnlijk was het voornaamste doel het kasteel beter geschikt te maken voor bewoning.
Enkele decennia later had het huis zwaar te lijden van gevechtshandelingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Een ingemetselde gevelsteen meldt dat het in 1586 geheel is verbrand en in 1598 opnieuw is opgebouwd door Borchard van Westerholt (W/VIII-1). De troebelen duurden echter voort en in 1628 werd het huis nog eens geplunderd * . Sindsdien heeft men niet meer te lijden gehad van oorlogsgeweld.
In 1702 werd Hackfort vrijgekocht van de leenplicht aan Bronckhorst door Hendrik Willem van Westerholt (W/XI-2). Hij droeg het vervolgens in leen op aan de Staten van Gelre, samen met de heerlijkheid Bahr en Lathum die zijn ouders in 1672 hadden aangekocht * . Waarschijnlijk heeft deze Van Westerholt ook de thans nog bestaande korenwatermolen op Hackfort laten bouwen.
Aan het einde van de 18e eeuw vond er opnieuw een verbouwing plaats aan het huis. Het werd op ingrijpende wijze aangepast aan de eisen van die tijd. Het poortgebouw werd gesloopt en de grachten werden gedempt. Ter herinnering aan deze verbouwing is aan de gedenksteen van de brand van 1586 en de herbouw van 1598 een inscriptie toegevoegd: "Anno 1788 herbouwt door Borchard Fredric Willem van Westerholt" (W/XIV-3) * .
Deze heer van Hackfort werd in 1852 opgevolgd door zijn zoon Borchard Frederik Lodewijk (W/XV-2). Toen hij in 1863 kinderloos overleed kwam Hackfort aan zijn broer Arend van Westerholt (W/XV-3), die evenmin gehuwd was. Deze twee broers bewoonden het huis slechts sporadisch, maar hielden zich wel met het landgoed bezig. Dat werd onder hun beheer fors uitgebreid door de aankoop van gronden.
Na het overlijden van Arend van Westerholt in 1878 kwam het huis geheel leeg te staan. De minderjarige erfgenaam, Arends achterneef Borchard Frederik Willem (W/XVI-3), woonde met zijn moeder, broer en zusters op het huis Baank te Warnsveld. Hackfort raakte ernstig verwaarloosd * . In 1893 werd het echter inwendig gerestaureerd, waarna Borchard Frederik Willem het huis samen met zijn vrouw betrok.
Hun kinderen zouden de laatste Van Westerholts zijn die Hackfort in bezit hadden. Drie van hen, een zoon en twee dochters, bleven gezamenlijk het huis bewonen. Als beheerders van het landgoed verzetten zij zich tegen de verregaande plannen tot ruilverkaveling van de gemeenten Vorden en Warnsveld * . Daarmee hebben zij veel gedaan voor het behoud van het natuurschoon op en rond Hackfort. Het lijkt dan ook een logisch vervolg dat na het overlijden van het laatste familielid in 1981 het landgoed en huis aan de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland nagelaten werden. Tevoren was reeds driekwart van het thans 720 ha grote landgoed aan deze vereniging vermaakt.
laatste wijziging 26-03-2024
1.548 beschreven archiefstukken
122 gedigitaliseerd
totaal 3.626 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 26-03-2024
1.548 beschreven archiefstukken
122 gedigitaliseerd
totaal 3.626 bestanden
Kenmerken
laatste wijziging 26-03-2024
1.548 beschreven archiefstukken
122 gedigitaliseerd
totaal 3.626 bestanden