Menu

De chat is beschikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 13:00 en 16:00 uur. Is de chat offline? Bekijk onze Veelgestelde vragen of stel uw vraag via ons contactformulier.

Uw zoekacties: Familie Van Spaen, tak Biljoen

0487 Familie Van Spaen, tak Biljoen

Archieftoegang

Hier vindt u de inventaris van een archieftoegang. Hierin staat beschreven welke stukken zich in dit archief bevinden. 
 
Het nummer dat voor de titel van het archief staat is het toegangsnummer van dit archief. Het nummer dat voor de beschrijving van een stuk staat is het inventarisnummer. 
  • Bij ‘Kenmerken’ vindt u algemene informatie over dit archief
  • Bij ‘Inleiding’ vindt u achtergrondinformatie over dit archief, denk hierbij aan de openbaarheid, de archiefvormer en de oorsprong en opbouw van het archief.
  • Bij ‘Inventaris’ vindt u de lijst met beschrijvingen van stukken die zich in dit archief bevinden. 

Hoe zoekt u door een archieftoegang?

Klik op de zoekbalk links bovenin en voer uw zoekterm(en) in. Klik vervolgens op ‘zoek’.
Onder ‘Gevonden archiefstukken’ verschijnen de beschrijvingen van stukken uit dit archief waar deze term in voorkomt. Om te zien in welk deel van het archief deze stukken zitten klikt u op ‘Inventaris’. Dor telkens te klikken op het woord/de woorden die vetgedrukt worden weergegeven komt u uit bij de (met geel gemarkeerde) zoektermen. 

Welke archieftoegangen heeft het Gelders Archief?

Bekijk het Archievenoverzicht  om te zien welke archieven zich in het Gelders Archief bevinden. Deze zijn niet allemaal geïnventariseerd en beschikbaar voor inzage. Als er geen inventarislijst beschikbaar is, is dit archief helaas nog niet in te zien. 
 

 

beacon
 
 
Inleiding
1. Openbaarheid en citeren
2. Archief en inventarisatie
0487 Familie Van Spaen, tak Biljoen
Inleiding
2.
Archief en inventarisatie
De geslachtsnaam Spaen komt in Gelderland en Westfalen in de 14e en 15e eeuw voor. *  Aanwijsbare verwantschap met het latere geslacht Van Spaen is niet aangetoond. Dit geslacht Van Spaen, dat onder de naam Spaen in de 15e eeuw in het hertogdom Kleef voorkomt, treedt eerst in de 18e eeuw uitsluitend in de Republiek op. * 
Wel had Alexander van Spaen, veldmaarschalk in Brandenburgse dienst in 1662 het huis Biljoen onder Velp (Gld.) gekocht en dit bezit ter plaatse met andere aankopen vergroot, hij bleef echter door zijn bezittingen Ringenberg, Moyland en Till Kleefs onderdaan. Eerst zijn zoon Frederik Willem vestigde zich na verkoop in 1695 van Moyland en Till definitief op Biljoen en trad vanaf 1711 ambtelijk in Gelderland op. Met hem begint de tak Biljoen.
Een andere tak van de Spaens, afkomstig van de jongere broer van Frederik Willem, Alexander Bernhard - die zelf nog in de Pruissische dienst optrad - komt in 1732 eveneens naar de Republiek, wanneer zijn zoon Alexander Sweder naar Staatse militaire dienst overgaat. Diens zoon Willem Anne, o.a. eerste voorzitter van de Hoge Raad van Adel, heeft een omvangrijk archief van deze tak nagelaten.
Het archief dat hierna beschreven wordt, bevat stukken van de tak Biljoen, welke begint met de bovengenoemde Frederik Willem, diens voorouders en hun familieleden. Het grootste deel der stukken is afkomstig van Johan Frederik Willem (1746-1827), die een groot aantal functies bekleedde. Alleen van zijn hand is een nummering, welke per jaar afsluit. Summiere inhoudsopgaven zijn bekend welke als omslag van een pak hebben gediend. Hieronder is een dergelijke lijst inv.nr. 5. Een andere lijst bevindt zich in het huisarchief Biljoen. Aangenomen wordt dat het familiearchief onder Alexander van Spaen als een geheel berust heeft. Dit archief is na diens dood in twee stukken uiteengevallen: een deel kwam terecht bij Frederik Willem (tak Biljoen), een ander deel bij Alexander Bernhard (tak Ringenberg, later tak Willem Anne). De beide broers en hun nazaten hebben veel belangstelling voor de geschiedenis van hun voorzaten gehad. Dit lijkt de reden voor de splitsing, welke willekeurig is geschied en in 1970 ongedaan is gemaakt.
Het archief van de tak Willem Anne is door diens nazaten aan de Hoge Raad van Adel geschonken. *  Het archief van de tak Biljoen is opnieuw in twee delen uiteengevallen. Een deel bestaande zowel uit eigendomsbewijzen als persoonlijke stukken bleef steeds op het huis Biljoen berusten. Zie ook 0552 Huis Biljoen 1. Een ander deel is bij de verkoop van Biljoen in 1872 aan J.H.W. Lüps door de erven Van Hardenbroek medegenomen en mogelijk gedeeltelijk van de hand gedaan en aldus in talrijke handen gekomen. Dit deel, voor zover het in de loop der jaren in het Rijksarchief in Gelderland is terechtgekomen, is hieronder beschreven. *  Hiertoe dient ook gerekend te worden het archief van de nazaten van een jongere zoon van Alexander Diederik van Spaen (overl. 1764).
De bovengenoemde niet rationele splitsingen van het archief (tak Biljoen - tak Willem Anne in 1692; splitsing van het huisarchief Biljoen in 1872) zijn gedeeltelijk ongedaan gemaakt door samenvoeging in 1970 van het familiearchief Van Spaen dat te Arnhem berustte en de stukken van de familie Van Spaen bij de Hoge Raad van Adel (tak Willem Anne), voor zover niet behorend aan de drie generaties Alexander Bernhard, Alexander Sweder en Willem Anne met aanverwanten.
De indeling van de inventaris lag voor de hand. Daar de zakelijke stukken gering in aantal waren, kon worden volstaan met een hoofdafdeling stukken betreffende het geslacht Van Spaen. Binnen dat gedeelte werd als volgt per persoon gesystematiseerd.
I persoonlijke stukken
1) stukken betreffende geboorte, verjaardagen, huwelijk en testament;
2) stukken betreffende familie-betrekkingen, waarbij de naaste familie voorop gaat;
3) overige persoonlijke stukken;
II ambtelijke stukken in volgorde van benoeming in het ambt
III zakelijke stukken
1) financiële administratie van het geheel en van de onderdelen;
2) financiële bescheiden;
3) overige zakelijke stukken a) het landgoed (Biljoen), b) het huis (Biljoen) en c) de overige bezittingen in chronologische orde.
De onderverdeling der zakelijke stukken is alleen onder Johan Frederik Willem (inv.nrs. 181-217) noodzakelijk.
De tweede hoofdafdeling bevat stukken betreffende verwante geslachten, terwijl de derde hoofdafdeling stukken bevat betreffende Spaen's waarvan de verwantschap niet vaststaat.
De inventaris wordt besloten door het aanhangsel. Hierin zijn opgenomen die stukken die weliswaar werden aangetroffen in het archief, doch strikt genomen in de inventaris van het archief niet thuis horen. Daar de berging op een andere plaats dan welke zij nu gekregen hebben zou leiden tot onoverzichtelijkheid, zijn de stukken in deze inventaris als aanhangsel opgenomen. Van de oorkonden tot 1600 zijn regesten gemaakt; van de brieven tot 1500 eveneens. De brieven uit de 16e eeuw leveren geen moeilijkheden op, daar zij merendeels de vaste bewoordingen bevatten waarmee deelnemers aan de landdag worden opgeroepen.
In 1887 schonk de boekhandelaar en antiquaar P. Gouda Quint te Arnhem aan het RAG een archiefstuk van J.F.W. van Spaen. Dit stuk, tot 1970 bij de diverse aanwinsten geplaatst, komt vermoedelijk uit de boedel van de laatste mannelijke Van Spaen, die in 1885 te Arnhem overleed. Het handschrift was in mei 1887 (veiling boekerij kasteel Swanenburg, cat.nr.558) in veiling geweest, doch niet verkocht. Zie Verslagen 1887, p.70. Inv.nr. 138.
In 1914 schonken de erven mr. M. baron Mollerus van Westkerke stukken afkomstig van de familie Van Spaen aan het RAG. M. Mollerus was een zoon uit het huwelijk van H.M. Mollerus en Jacoba Louisa van Eck, eerder gehuwd met Frederik Adolf van Spaen. Uit het laatstgenoemde huwelijk stamde de in 1885 overleden J.F.W.A. van Spaen. Uit de boedel van Biljoen had hij in 1872 een aanta1 stukken op zijn geslacht betrekking hebbend, gekregen. Bovendien bezat hij stukken van zijn vader afkomstig. Na zijn dood erfde zijn moeder, en van haar kwamen de archiefstukken bij de familie Mollerus terecht. Zie Verslagen 1914 II, p.67.
In 1931 droeg de gemeentearchivaris van Zutphen o.a. stukken afkomstig van J.F.W. van Spaen over. Hoe deze stukken in Zutphen waren gekomen, blijkt niet. Wellicht is de verstrooiing der stukken in 1872 hiervan de oorzaak. Zie Verslagen 1931, p. 109.
In 1942 droeg de gemeentearchivaris van Zutphen aan het RAG een aantal stukken over, afkomstig van de familie Van Spaen. Deze collectie maakte onderdeel uit van het legaat A. baron Schimmelpenninck van der Oije aan de gemeente Zutphen in 1918. De stukken had Schimmelpenninck van der Oije na de dood van J.F.W.A. van Spaen in 1885 ten geschenke ontvangen. Zie Verslagen 1942, p.43.
In 1949 schonk jhr. drs. M.J. van Lennep aan het RAG enige brieven aan J.F.W. van Spaen. Deze waren afkomstig van de veiling Van Huffel 25 april 1949 te Utrecht, cat.nr. 53. De veiling bevatte de collecties Nijland en Murray Bakker. De stukken kunnen in 1872 in particuliere handen zijn geraakt. Zie Verslagen 1949, p. 47.
In 1953 schonk mr. G.C.D. baron van Hardenbroek van Hardenbroek aan het RAG stukken afkomstig van het huis Biljoen. De herkomst is duidelijk. Universeel erfgename van Johan Frederik Willem Carel van Hardenbroek, in leven eigenaar van Biljoen, is zijn natuurlijke dochter Pauline Albertine de Hardenbroek.
Zij huwde 1e J.F. des Tombe en 2e G.C.D. d'Aumale van Hardenbroek. Een dochter uit haar eerste huwelijk huwde J.L.W. van Hardenbroek, wiens broeder R.A. van Hardenbroek door koop van het kasteel Hardenbroek tevens in bezit kwam van de stukken van de eerder genoemde G.C.D. d'Aumale van Hardenbroek en diens echtgenote Pauline Albertine. De zoon van R.A. van Hardenbroek schonk de stukken in 1953. Zie Verslagen 1953, p.62.
In 1958 droeg de directeur van het gemeentemuseum te Arnhem aan het RAG o.a. stukken uit de collectie Ver Huell over. Mr. A. Ver Huell had van J.F.W.A. van Spaen tijdens diens leven stukken ten geschenke ontvangen. Zie Verslagen 1958, p. 61.
In 1969 schonk mr. A. Staring te Vorden, zulks op verzoek van wijlen jhr.L.M. van Reigersberg Versluys, reisbeschrijvingen van J.F.W. van Spaen aan het RAG. Deze delen, afkomstig van de Zwaluwenberg bij Oldebroek, behoorden eerder toe aan L.J.A.E. van Reigersberg Versluys - Mollerus, dochter van H.M. Mollerus en Jacoba Louisa van Eck. Daar de reisbeschrijvingen in de bibliotheek van de Zwaluwenberg waren opgenomen, werden zij bij de schenking in 1941 niet overgedragen.
In 1970 droeg de secretaris van de Hoge Raad van Adel te 's-Gravenhage die stukken uit het familiearchief Van Spaen over, welke niet afkomstig waren van Alexander Bernhard, Alexander Sweder en Willem Anne en hun gezinnen. De oudere stukken zijn na 1692 vermoedelijk uit het archief van de oudste tak geraakt. Latere stukken kan Willem Anne van Spaen ter inzage hebben gekregen, doch niet teruggegeven, of hij kan deze hebben verzameld. Naast de nummers in deze inventaris staan tussen haken die van de Inventaris van het familiearchief Van Spaen door S.M. van Zanten Jut, 's-Gravenhage 1953.
In de handschriftenverzameling van het rijksarchief berustte onder nr.70 een pak getiteld "Ampten en commissien in Gelderland, speciaal in 't quartier van Veluwe, en decisien van differenten dienaangaande". Het is niet bekend hoe het archief in het bezit van deze stukken is geraakt. Onmiskenbaar zijn zij afkomstig van Johan Frederik Willem van Spaen.
Niet onvermeld mag blijven het in 1906 (Verslagen 1906, p.198) door het RAG gekochte exemplaar van Schrassert's Codex Gelro-Zutphanicus met annotaties van J.F.W. van Spaen uit 1774. Dit exemplaar werd gekocht van S. Gouda Quint, boekhandelaar en antiquaar te Arnhem. Het werk ging bij de brand van de bibliotheek van het rijksarchief in 1944 verloren.
Elders berusten nog stukken van Johan Frederik Willem van Spaen, *  terwijl in 1904 in het archief van het huis Ringenberg bij Wesel behalve beleningsakten uit 1765 en 1772 ook andere stukken van de familie Van Spaen aanwezig waren. *  Van het commissie-archief van de Kleefse enclaves (J.F.W. van Spaen 1807-1808) berust een ander gedeelte in het Algemeen Rijksarchief . * 

Kenmerken

Datering:
1385-1857
Auteur:
C.O.A. Schimmelpenninck van der Oije
 
 
 

Contact

location Westervoortsedijk 67-D
     6827 AT Arnhem
     (parkeerplaats aan de
     Mercatorweg)

E-mail Contactformulier
Telefoon  Telefoon
calender2 Openingstijden studiezaal