Menu

De chat is beschikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 13:00 en 16:00 uur. Is de chat offline? Bekijk onze Veelgestelde vragen of stel uw vraag via ons contactformulier.

Uw zoekacties: Heren en graven van Culemborg

0370 Heren en graven van Culemborg

Archieftoegang

Hier vindt u de inventaris van een archieftoegang. Hierin staat beschreven welke stukken zich in dit archief bevinden. 
 
Het nummer dat voor de titel van het archief staat is het toegangsnummer van dit archief. Het nummer dat voor de beschrijving van een stuk staat is het inventarisnummer. 
  • Bij ‘Kenmerken’ vindt u algemene informatie over dit archief
  • Bij ‘Inleiding’ vindt u achtergrondinformatie over dit archief, denk hierbij aan de openbaarheid, de archiefvormer en de oorsprong en opbouw van het archief.
  • Bij ‘Inventaris’ vindt u de lijst met beschrijvingen van stukken die zich in dit archief bevinden. 

Hoe zoekt u door een archieftoegang?

Klik op de zoekbalk links bovenin en voer uw zoekterm(en) in. Klik vervolgens op ‘zoek’.
Onder ‘Gevonden archiefstukken’ verschijnen de beschrijvingen van stukken uit dit archief waar deze term in voorkomt. Om te zien in welk deel van het archief deze stukken zitten klikt u op ‘Inventaris’. Dor telkens te klikken op het woord/de woorden die vetgedrukt worden weergegeven komt u uit bij de (met geel gemarkeerde) zoektermen. 

Welke archieftoegangen heeft het Gelders Archief?

Bekijk het Archievenoverzicht  om te zien welke archieven zich in het Gelders Archief bevinden. Deze zijn niet allemaal geïnventariseerd en beschikbaar voor inzage. Als er geen inventarislijst beschikbaar is, is dit archief helaas nog niet in te zien. 
 

 

beacon
 
 
Inleiding
01. Auteursrechten en andere rechten
02. Openbaarheid en citeren
03. De Heeren en Graven van Culemborg
04. Verwante geslachten
05. Het goederenbezit in het algemeen
0370 Heren en graven van Culemborg
Inleiding
05.
Het goederenbezit in het algemeen
Zooals boven reeds gezegd is, komt de naam "Kulenborg" het eerst in 1281 voor, en bestond toen het kasteel, door de heeren van Bosinchem gesticht, reeds sedert eenigen tijd. Uit de verschillende eigendomsbewijzen blijkt, hoe in den loop der eeuwen het kasteel het centrum is geworden van een vrij uitgebreide heerlijkheid, hoe de aangrenzende gebieden, zoowel ten Zuiden als ten Noorden van de Lek, langzamerhand toegevoegd werden, zoodat de heerlijkheid Vianen de westgrens, het graafschap Buren de zuidgrens ging vormen. De verwerving van Honswijk en Schalkwijk in het Sticht, die van de Manensche veenen op de Veluwe en van Maurik, Lienden en Ter Lede in de Betuwe deden macht en invloed der Culemborgsche heeren sterk toenemen. Vooral hebben op dit gebied medegewerkt de huwelijken van Hubert van Culemborg (gest. 1347) met Jutte van der Leck, erfdochter van Werth c.a., en van Gerrit van Culemborg in 1441 met Elisabeth van Buren, waardoor behalve bezittingen in Maas en Waal, ook de grootscheepsche erfenis van Franck van Borsselen in Culemborgsche handen zouden komen. De uitvoering van het testament van Jaspar van Culemborg bracht een zekere versnippering teweeg door de toezegging van diverse goederen aan de jongere dochters. Op het Geldersch-Hollandsche bezit had het evenwel geen invloed, daar dit geheel aan Elisabeth en Anna kwam.
Mocht Elisabeth, de erfdochter der heeren Van Culemborg, al geen kinderen gehad hebben uit haar beide huwelijken, de hooge positie, die zij en vooral haar tweede echtgenoot Antoine de Lalaing (sedert 1518 graaf van Hoogstraten), in de wereld innamen, gaf naast grooten rijkdom en invloed, ook gelegenheid tot de verheffing van hun neven en erfgenamen Phillippe de Lalaing tot graaf van Hoogstraten en Floris van Pallandt tot graaf van Culemborg. Eerstgenoemde had reeds in 1532 Hoogstraten van zijn tante (hij was gehuwd met Anna van Rennenberg, dochter van Cornelia van Culemborg JasparSdochter), evenals de andere Belgische bezittingen verkregen, en in 1553 schonk zij hem ook Borsselen. Haar zuster Aleyd, vrouw van François de Bailleul, verkreeg haar rechten op St. Maartensdijk en Scherpenisse in Zeeland, haar betwist door den graaf van Buren. Floris van Pallandt, eenerzijds erfgenaam van zijn oudtante voor wat betreft de Geldersch-Hollandsche goederen, had van zijn vader een groot complex goederen geërfd, die voornamelijk in het land van Gulik lagen, en waartoe Witthem in Limburg ook behoorde. Dit buiten de Nederlanden gelegen bezit, waartoe ook Werth en Wertherbruch gerekend moeten worden, gaf aan Floris van Pallandt een ruimer armslag en betere levensvoorwaarden dan de meeste Nederlandsche edelen van dien tijd hadden, wier goederen door de Spaansche regeering waren geconfisqueerd, en die in armoede als ballingen rondzwierven.
Met de Reformatie kwam ook het grootste deel der voormalige geestelijke goederen in 's Graven hand, welker inkomsten echter geheel ad pios usus gebruikt werden. Een eerste splitsing kwam tot stand, toen Floris I aan zijn dochter zijn Guliksche goederen, behalve Pallandt en Bachern, naliet. Het is eigenlijk een toeval geweest, dat deze goederen na 1639 weder met het grafelijk bezit zijn vereenigd geworden. Een verdere splitsing, thans echter definitief, ontstond na het overlijden van graaf Georg Friedrich. Alle Guliksche goederen, benevens Witthem en Werth c.a., kwamen aan zijn jongere dochters, alleen Culemborg en de Hollandsche goederen kwamen aan de oudste. Van de Geldersche goederen werd Ter Lede in 1700, het Erfschenkambt al in 1688, Maurik in 1698 verkocht. Het Bredenbroek werd verkaveld en in 1709 verkocht. Eck en Wiel ging in 1668 verloren, de Edensche veenen reeds c. 1650. Hagestein werd verkocht in 1706, Schalkwijk in 1647. Thans nog een enkel woord over de Manderscheidtsche domeinen, afkomstig van de eerste vrouw van Floris I. Dit uitgebreide goederenbezit, in Duitschland en Luxemburg in de omgeving van de Moezel gelegen, was ten deele van haars vaders moeder, Elisabeth van Neufchastel, ten deele ook van haar moeder Anna van Isenburg, vrouwe van Berris etc., afkomstig. Over deze goederen is veel geschil geweest, uiteindelijk gingen zij in de 17de en 18de eeuw verloren.
06. De vorming en organisatie van het graafschap Culemborg
07. De leenkamer
08. De geestelijke stichtingen in het graafschap Culemborg
09. De andere bezittingen in Gelderland
10. Bezittingen elders
11. Het archief
12. Aanpassingen in de oorspronkelijke versie van de inventaris

Kenmerken

Datering:
1241-1810
Auteur:
A.P. van Schilfgaarde, K.J.W. Peeneman, W.F.M. Ahoud
 
 
 

Contact

location Westervoortsedijk 67-D
     6827 AT Arnhem
     (parkeerplaats aan de
     Mercatorweg)

E-mail Contactformulier
Telefoon  Telefoon
calender2 Openingstijden studiezaal