Leven en werken op kasteel Neerijnen, Neerijnen.Mevrouw Van Staveren-de Jongh (1929) was van 1949 tot 1954 samen met haar zus kamermeisje bij de barones Van Pallandt op kasteel Neerijnen. Ze werkte al bij de tuinman op het kasteel toen de barones haar als kamermeisje vroeg. Ze vertelt over het leven op het kasteel (oral history).
Thema’s die aan de orde komen:
Het kasteel. Grote rijkdom. Veel pracht en praal. De barones (weduwe) verbleef samen met de Engelse gouvernante van de gehandicapte dochter in de koninklijk ingerichte vertrekken op de begane grond, ‘boven’ genoemd. Souterrain en keuken, domein van het personeel, was ‘beneden’. Het personeel voor dag en nacht sliep op de armoedig ingerichte zolder. De sfeer op het kasteel was zakelijk, saai, nooit muziek. Er was een ruime staf personeel. De barones en haar dochter hoefden niets zelf te doen. De kamenierster had het meest persoonlijke contact met de adellijke familie.
Het werk. Mevr. Van Staveren en haar zus waren alleen overdag op het kasteel. Hun werkdag begon om zeven uur en om half zes mochten ze naar huis. Ze hadden alleen op zondag vrij, op zaterdag mochten ze om vier naar huis en kregen dan een envelop met loon mee. Elke dag moesten de kamers volgens strikte regels gedaan worden.
Verhoudingen. Grote tegenstelling tussen ‘boven’ en ‘beneden’. De barones at in de eetkamer met prachtig servies van porselein, zilver bestek, vingerkommetjes. Tijdens de maaltijd mocht alleen de huisknecht, na een belletje beneden, er binnen komen. Het personeel at beneden en kreeg voordelig eten. Wel eend en duif dat door de boswachter zelf geschoten werd. Het personeel at ’s morgens om negen uur brood. Op maandag kregen ze voor een hele week roomboter en jam in een schaaltje met hun naam erop. Daar moesten ze zuinig mee doen. Misschien was het personeel toen onderdanig, maar dat werd niet zo gevoeld, het was in die tijd gewoon zo.
Mevrouw Van Staverden heeft er veel geleerd, ze leerde er manieren.

Werken op landgoed. De heer J. (1925) werkte als jongeman op landgoed. Vader was er pachtboer. Er hoorden veel boerderijen bij het landgoed en er lag overal land. De heer J. vertelt over het werk vroeger op het landgoed (oral history).
Thema’s die aan de orde komen:
Oorlog. In 1945 bevond het landgoed zich in de vuurlinie tussen Canadezen en Duitsers. Evacuatie naar een oom; samen met buren ook melkkoeien mee en een paar paarden. De baron bleef op het landgoed; is verlinkt en begin ’45 gefusilleerd.
Hengstendepot en stoeterij. Was bekend. In de goede tijd zeker 80 paarden op stal. Vooraanstaande mensen werden uitgenodigd voor een grote parade. De paarden werden gemonsterd.
Vee. Droogstaande koeien (krijgen geen kalveren meer) voor de vleesproductie, voor de handel. Soms ook een koe voor eigen slacht. Er moest dan 60 – 80 pond rundvet ‘in hangen’: reuzel, in grote potten de kelder in. ’s Winters veel koeien op stal, voor de mest, voor de zware kleigrond.
Paarden. Paarden werden gedekt maar moesten ook de zware kleigrond ploegen. De paarden mochten niet geforceerd. De veulentjes ‘moesten blijven zitten’.
Grote groententuin. Voor de keuken van het kasteel.
Graan. Werd op het huis zelf gemalen met een ‘roswerk’. Paarden liepen buiten en dreven de molenstenen in de molen aan.
Personeel. Er was veel werk; 20 tot 25 mensen personeel. Meneer I. had hart voor de zaak en zorgde goed voor de mensen: ze kregen aardappelen, brandhout en ze mochten er een koe laten lopen. Paardenknechten voor het voeren en water geven van de paarden. Tussen de schapen en de koeien sliepen een paar jongens om op tijd te kunnen melken. Eveneens bij de paarden als bewaking ’s nachts. Ook schilders en timmerlieden in vaste dienst. ’s Winters werden grote eiken gezaagd voor wagenhout.

Wonen op landgoed 't Zelle. Marie-Emma barones de Weichs de Wenne (1923) trouwde in 1947 met Zeno baron van Dordt tot Medler. Ze kwam in Huis ’t Zelle op het landgoed ’t Zelle te wonen. Ze vertelt over die tijd (oral history).
Thema’s die aan de orde komen:
Eerste onthaal. Het nieuwe paar werd opgewacht door familie en personeel. Van de omringende huizen en kastelen kwam een enorm boeket bloemen. De naburige buitens onderhielden vriendschapsbanden met elkaar.
Huis ’t Zelle. In WO II was het huis erg uitgewoond. Na de oorlog was het provisorisch ingericht; er was geen comfort. Na de dood van zijn vader begon haar man met opknappen. Door de hoge successieheffing was er weinig geld. De renovatie heeft 25 jaar geduurd.
Personeel. In de begintijd was er nog veel personeel. In huis deden twee meisjes de huishouding. Buiten hielpen pachters als er in het bedrijf werk te doen was. Verder waren er een tuinman, een paardenknecht en een jachtopziener vast in dienst, later ook twee bosarbeiders.
Inkomsten. Het landgoed is 360 ha. groot met bossen, akkerbouw- en veeteeltgronden. In 1948 en 1949 kocht de baron een tractor en een zelfbinder waarmee hij zichzelf en de machines verhuurde om bij de boeren te oogsten. Vanaf begin jaren ’50 kwamen er vakantiehuisjes.
Huishouden. De meisjes deden het huishouden. De was ging nog met de hand. Toen in de jaren ’60 de lonen hoger werden is de barones in huis overgestapt op daghulpen en later is ze ook zelf gaan koken.
Activiteiten. De jacht was heel belangrijk om een goed evenwicht en variatie in de natuur te behouden. Verder werden familie en vrienden uitgenodigd voor diners. De families van de ‘upper ten’ kende elkaar allemaal. De ingrediënten kwamen uit het bos en de moestuin. De tuinman bediende, met witte handschoenen vanwege zijn tuinhanden.

Henny van Maanen (1942) vertelt over zijn ouders die in een boerderij op het voormalig landgoed de Keijenberg woonden en grond pachtten van baron Schimmelpenninck te Renkum (oral history).
Thema’s die in het verhaal aan de orde komen:
In de tuin werden groenten verbouwd en er was veel fruit. Het was veel werk. Een 65-plusser kwam helpen. Als wederdienst mocht hij met zijn gezin uit de tuin mee-eten.
Pacht. Van de baron werd 30 ha. grond gepacht. Er waren 13, later 20 Fries-Hollandse koeien en 5 paarden. Daarnaast werden haver, rogge, gerst en aardappels verbouwd. Later nam maïs de plaats van voederbieten in. De pachter had ook een taak in het onderhoud van de grond. 3 à 4 mensen die in ploegendienst bij van Gelder-papier werkten hielpen bij het werk.
Moeder hielp met het voeren van de varkens en de kippen. De slacht, de groente en het fruit werden door haar verwerkt. En ze verkocht eieren of melk aan mensen uit het dorp.
Verhoudingen. Bij het innen van de pacht zat de baron achter zijn bureau waar hij het papiergeld aanpakte. De munten pakte hij niet aan. Dat was volksgeld. De lakens mochten niet op het gras bij de boerderij gelegd worden om te bleken; dat vond de baron geen gezicht.
De ouders betrokken Henny al vroeg bij werkzaamheden op de boerderij.
De rentmeester had het beheer van de bossen. De bosbaas deed het werk: bomen verzorgen, zagen en klaar maken voor de verkoop.
Oorlogstijd. Onder het huis was een schuilkelder voor 30 mensen. De baron en zijn vrouw zaten in een rieten stoel. Voor iedere nacht dat de baron er verbleef kreeg moeder een gulden. Bij de villa waren onderduikers verborgen. In 1944 evacueerde het gezin met paard en wagen en allerlei huishoudelijke spullen erop naar Lunteren. Na de oorlog zag je overal botten van doodgeschoten en opgegeten koeien.
Henny nam in 1971 het bedrijf van zijn vader over waar hij vernieuwingen doorvoerde.